Lezend gezin

In de Jordaan zijn bekende kunstenaars geboren en getogen
Er wonen nog steeds schrijvers, schilders en dichters.
Zangers van formaat hebben van zich laten horen.
Er zijn kleine musea en een groot aantal galeries, die de plek van buurtwinkeltjes innemen.
Er is een actieve Werkgroep voor Kunst en Cultuur.

[1942]
Botsende culturen

De Elandsgracht is tijdens de oorlog gebruikt om evenementen van de bezetters te laten plaatsvinden zoals bijvoorbeeld werden er 200 jeugdstormers geinstalleert. Dat zijn jongeren van de NSB die vaak vrijwillig in Duitse dienst gingen. Waarom dat precies in de Jordaan moest gebeuren is niet duidelijk. In ieder geval kwamen de Jordanezen niet in opstand tegen deze botsende cultuur.


Elandsgracht tijdens de oorlog

De smakelijke verhalen over de Jordaan komen voornamelijk uit de pen van deze volksschrijver en sigarenmaker Justus van Maurik.
Hij voerde Jordaanse buurtbewoners, als zijn bronnen voor het waarheidsgehalte van de geschiedenis, sprekend op. Een oude buurtbewoner vertelt aan de schrijver dat de vader van zijn grootvader Sjaco, de Robin Hood van de Elandsgracht, nog persoonlijk gekend had.

'Sjaco was allemachtig best voor de armoeiige mense.
Een edelaardig mens die alleen van de rijkdom gapte.
Had ie z'n slag geslage en zat ie dik in de cente, dan gaf ie d'r rejaal van weg.'

De naturalistische schrijver en journalist Israël Querido, schreef de romancyclus ' De Jordaan'.
Om dat te kunnen doen ging hij in 1906 voor een paar jaar in de 1e Goudsbloemdwarsstraat wonen.
Iedere dag zat hij in café Manke Gerrit op de hoek van de Willemsstraat te luisteren naar de Jordaners
om hun taal en manier van doen goed te kunnen begrijpen.

Lees hier fragmenten

Maar wie zijn eigenlijk de dragers van die cultuur?
In ieder geval niet mensen met een 'eigen Jordaan eerst' opvatting.
Vele echte Jordanezen kozen voor een betere leefbaarheid en zijn naar Almere geëmigreerd.



Op een transformatorhuis aan de kop van de Elandsgracht verschrijnen teksten zoals 'Bij ons in de Joraan zal leefbaarheid voort bestaan'.
Als in 2016 de gracht gerenoveerd wordt verdwijnt het huisje.
Een groep bewoners dient een plan in waarbij de beelden van de zangers terug komen en fragmenten van het huisje in de bestrating verwerkt gaat worden. Meer over deze plek

[1949]
Het Jordaanfestival

Het festival begon met één dag op zondag in de Zuid Jordaan, maar al snel werden dat twee weekeinden.
Men ging gewoon even bij de gemeente langs en kreeg een vergunning.
Het Jordaanfestival is een cultureel feest speciaal met muziek uit de Jordaan, uitgebracht door veel forsgebouwde zangers en even zoveel volume in de versterkers.
Wie last heeft van wildplassers en geluidsoverlast tijdens het optreden van Jordaanzangers bij de Westerkerk, moet maar gaan verhuizen.


Het Jordaanfestival in 1995 op de Elandsgracht / Jordaanfestival 2010 op de Appeltjesmarkt

[1995]
Het festival van de Elandsgracht naar de Westermarkt en de Appeltjesmarkt
Het werd op de Elandsgracht te druk en te gevaarlijk volgens Politie en Brandweer.
Buurtbewoners, door de organisatie consequent de yuppen genoemd, maken bezwaar tegen een nieuwe plek, op de Westermarkt.
Er is sprake van geluidsoverlast en vervuiling van de historische plek naast de Westerkerk.
Door een te commerciële opzet is het moeilijk meer een 'buurtfeest' te noemen.
De organisatie plaatst het podium met de rug naar de Keizersgracht en zet meer plaspalen neer, maar dat is geen oplossing voor een definitieve plek..

Op de plaats van de Appeltjesmarkt en gedeeltelijk op het busstation Marnixstraat wordt opnieuw geprobeerd het festival binnen de grenzen van de Jordaan te houden.
De gemeente stelt voor het festival naar het Westergasfabriekterrein te verplaatsen.
De geëmigreerde Jordanezen houden in Almere een festival.
Maar ja,
De Jordaanse Cultuur Moet Altijd Blijven Bestaan, een Controverse is Ontstaan

[ 2015]
De renovatie van de Groenmarkt is voltooid en het Jordaanfestival moet daar plaatsvinden.
Helaas ligt er een laag wit grint op die plek en moeten de organisatoren voor veel geld er planken overheen leggen. Dat geld is er niet.
De gemeente springt de eerste keer bij, maar daarna moet het festival zelf voor de extra kosten opdraaien.
Het wordt aangemerkt als een barbaarse inbreuk op het culturele erfgoed van Onze Jordaan.
Gelukkig heeft een hockeyclub uit Heemskerk nog een kunstmat over. Die mogen ze gratis over de steentjes leggen.

[1951]


Zeepkistenrace

Tijdens de Amsterdamse Jordaan vakantiefeesten in 1951 worden op de Elandsgracht zeepkistraces gehouden..

Johnny Jordaan [1924-1989]
Het boegbeeld van de volkscultuur in de Jordaan


Johannes Hendricus van Musscher [1957]

Armoede is een belangrijk thema
Johnny Jordaan werd als Johannes Hendricus van Musscher op 7 februari 1924 geboren.
Hij is in het Wilhelmina Gasthuis ter wereld gekomen en zijn geboortehuis stond op de hoek van de Lijnbaansgracht en de Rozenstraat. Vanuit het wc-raampje zag hij de Westertoren. Zijn vader was dakbewerker.
Na de ambachtsschool werkte Jan eerst bij de suikerwerkfabriek van J.C. Klene & Co. aan de Looiersgracht. Vanaf zijn veertiende zong hij ieder weekeinde in een buurtcafé.
Johnny werkt ook bij een boekbinderij op de Elandsgracht, tot hij een betrekking als zingende kelner krijgt in café De Kuil in de Oudebrugsteeg 27. Ruim tien jaar zou de allergrootste zanger in de geschiedenis van het Nederlandse lied in De Kuil doorbrengen.
Als Koningin Juliana verneemt dat de VARA weet te voorkomen dat Johnny een speciale uitzending ter gelegenheid van koninginnedag zou "bevuilen", is ze des duivels. Op 24 november 1956 werd Johnny daarom uitgenodigd om op Soestdijk voor Koningin Juliana en drie prinsessen te komen zingen.

Wim Sonneveld toost met Johnny Jordaan, 13 december1955

Armoede en een zwakke gezondheid bepalen zijn persoonlijke en artistieke leven
Op negenjarige leeftijd verliest hij bij een stoeipartij met zijn neef Careltje Verbrugge zijn linkeroog,
waardoor hij het de rest van zijn leven met een glazen oog moet doen.
De Jordaan heeft een reputatie van zuiplappen en vechtersbazen.
Tot zijn doorbraak op zijn 31ste heeft Van Musscher het niet breed.
Johnny Jordaan sterft op zondag 8 januari 1989.

Zangers van het Jordaanse lied

v.l.n.r.: Johnny Jordaan / Tante Leen /  Willy Alberti / Willeke Alberti

Men bezingt een buurt die eigenlijk niet meer bestaat,
misschien zelfs wel nooit heeft bestaan:

Ik woon op een woning, men noemt het een krot
Maar ik zie geen enkel bewijs
Al staat aan de deur Onbewoonbaar verklaard
Voor mij blijft 't toch een paleis
Het huis is gebouwd in de zestiende eeuw
Het staat van de ouderdom scheef
Ik ben er geboren, ik ben er getrouwd
Ik woon er zolang als ik leef
Op die afgekeurde woning
In 't hartje van de Jordaan
Daarop sleet ik m'n jeugd
Had ik leed, had ik vreugd
In de strijd om een eerlijk bestaan
Maar toch voel ik mij een koning
Ook al vloeide er dikwijls een traan
Op die afgekeurde woning
In 't hart van de ouwe Jordaan.

Het Jordaanse Volkslied
Na ieder slotconcert op het beroemde Prinsengracht concert heffen de buitenlandse solisten het lied:
Aan de Amsterdamse grachten aan en brullen yuppen vanaf de toeterende bootjes, met een glas rosé in de hand, mee. De burgemeester staat op een ponton voor Het Pulitzer Hotel minzaam te glimmen.

Aan de Amsterdamse grachten
Heb ik heel mijn hart voor altijd verpand
Amsterdam vult mijn gedachten
Als de mooiste stad in ons land
Al die Amsterdamse mensen
Al die lichtjes 's avonds laat op het plein
Niemand kan zich beter wensen
Dan een Amsterdammer te zijn

Er staat een huis aan de gracht in oud Amsterdam
Waar ik als jochie van acht bij grootmoeder kwam
Nu zit een vreemde meneer in 't kamertje voor
En ook die heerlijke zolder werd tot kantoor
Aleen de bomen, de bomen, hoog boven het verkeer
En over het water gaat er een bootje net als weleer
Aan de Amsterdamse grachten
Heb ik heel mijn hart voor altijd verpand
Amsterdam vult mijn gedachten
Als de mooiste stad in ons land
Al die Amsterdamse mensen
Al die lichtjes 's avonds laat op het plein
Niemand kan zich beter wensen
Dan een Amsterdammer te zijn
Al die Amsterdamse mensen
Al die lichtjes 's avonds laat op het plein
Niemand kan zich beter wensen
Dan een Amsterdammer te zijn...

Ontstaansgeschiedenis van dit lied
Componist Pieter Goemans vond inspiratie voor het lied toen hij op de brug liep waar Prinsengracht en Leidsegracht elkaar kruisen.
Toen Pieter Goemans [1925-2000] zijn hit schreef, was hij student rechten. Zijn vader was ambassadeur. De amusementswereld had toen een wat ordinaire reputatie. Die zou de goede naam van de familie Goemans kunnen aantasten. Pieter mocht daarom van zijn vader best muziek maken, maar dan wel onder een andere naam. Dus bracht hij het lied uit onder het pseudoniem Peter Shott, naar de achternaam van zijn moeder.
Johnny Kraaykamp was de eerste die het lied in Café de Paris bij het Leidseplein zong.
Wim Sonneveld nam het lied in 1962 op en ook Tante Leen en Louis Neefs zongen het op plaat.
De oudste opname is die van Nan en Hans Boskamp.
Op het label staat zelfs nog ouderwets “Amsterdamsche grachten” gespeld.

Me wiegie was een stijfselkissie
Dit lied is op de plaat gezet door Hendrika Elisabeth Jansen, beter bekend onder haar artiestennaam Zwarte Riek.
Het nummer was oorspronkelijk bedoeld voor Johnny Jordaan, maar Johnny kwam niet opdagen bij de opname. Het lied is autobiografisch, want ze hadden het thuis zo arm dat er inderdaad stijfselkistjes werden gebruikt als wiegje.

Zwarte Riek is op 21 januari 2016 in haar woonplaats Zandvoort overleden. De zangeres had de bijnaam Jordaanprinses. Ze werd in 1924 geboren als dochter van een vishandelaar aan de Brouwersgracht. Ze werd in de jaren '50 bekend in het kielzog van Johnny Jordaan en Tante Leen met nummers als M'n Wieggie Was Een Stijfselkissie, De Kersepit, Amsterdam Huilt en Alle Aapies. Ze begon net na de oorlogsjaren met haar zangcarrière.

In elke mythe zit een kern van waarheid
Maar die waarheid heeft vrijwel niets meer met de jaren vijftig te maken als het Jordaanlied een ware rage is
en de rock-'n-roll nog moet doorbreken.

Maar als ik de Westertoren zie
Dan ben ik een heel ander mens
En hoor ik het galmen van jouw melodie
Dan leef ik geheel naar m'n wens
O Wester. jij brengt m'in vuur en vlam
Wanneer ik jouw klokken hoor slaan
Want jij bent de glorie van oud Amsterdam
En de parel van onze Jordaan

Cultuurverschillen
Tijdens de Jordaanconferentie over de herinrichting van de Elandsgracht worden de botsende cultuurverschillen duidelijk. De buurtbewoner, die zichzelf benoemd had als beschermer van het culturele erfgoed van Johnny, loopt met een strakke blik tussen de lelijke plantenbakken door en gooit daar geplaatste fietsen het pleintje af.
Als er geklaagd wordt dat de verlichting van de borstbeelden op het Johnny Jordaanplein de slaapkamers van de bewoners van de Elandsgracht in schijnen, roept de buurtactivist: "alle Yuppen moeten opsodemieteren!"
Hij is inmiddels overleden.

Referendum
Een groep ondernemers en misschien een paar buurtbewoners zijn het niet eens met de plannen van de deelraad. Er is besloten de buurt een beter en vooral menselijker aanzien te geven. Leefbaarheid is zeker niet een opeenhoping van geparkeerde auto's midden op de Elandsgracht. 135 van de 165 parkeerplaatsen verdwijnen en het transformatorhuisje op het Johnny Jordaanplein wordt gesloopt.
In de nabijgelegen Q-parkgarage op de Appeltjesmarkt worden 150 parkeerplaatsen gehuurd.
Dat is niet naar de zin van de ontevreden Jordaners en ze verzamelen handtekeningen voor een referendum. Dat wordt gehouden en de kiezers kunnen stemmen voor plan nul, alles blijft zoals het is, of plan+ een herinrichting op werkelijk leefbare schaal waarbij het middenterrein autovrij wordt.

De protestgroep accepteert de uitslag van het referendum, waarbij voor plan+ gekozen is, niet. Ondanks het feit dat ook in de dichtsbijzijnde stemlokalen die meerderheid aangetoond is.
Democratisch bepaalde besluiten of niet, ze willen maar weer eens een lekker Jordaanoproer veroorzaken. De linkse groene rakkers moeten met hun tengels van hun Jordaan afblijven.

Bestaat die Jordaanse cultuur nog wel? En wie zijn eigenlijk de dragers van die cultuur?
In ieder geval niet mensen met een 'eigen Jordaan eerst' opvatting.

Hofjes en pleinconcerten

Open Podium onder de Platanen
Bewoners van het voormalige jongensweeshuis organiseren muziekuitvoeringen voor amateurs op de historische binnenplaats.



Fête de la Musique
Een muziekfeest op de langste dag van het jaar.
Op die dag komen in heel Europa muziekgroepen bij elkaar om op pleinen op te treden.

Fete de la musique

Poëzie onder der de Platanen
Dichters laten hun teksten horen, dansers laten zich inspireren door de plek en koren zingen liederen uit de hele wereld.

F.Starik / Stadsdichter opent op 20 juni 2010
de gedichtenmiddag

lees meer >

De Werkgroep Kunst en Cultuur
Die organiseert hofjesconcerten en lezingen over de cultuur en geschiedenis van de Jordaan en de Gouden Reael.


Kunst & Cltuur 2013 / Fluitensemble Aulos o.l.v. Eleonore Pameijer

Het Grachtenfestival
Organiseert concerten op de binnenplaats van De Platanen op de Lauriergracht.


Grachtenfestival 2009 met het Amsterdam Wind Orchestra

                                

Veertig jonge musici van het Ricciotti Ensemble / Jonge muzikanten op Koninginnedag

Wijkcentrum de Jordaan is nu een Huis van de Buurt

Het Jordaan-comité
Op 27 mei 1949 is dit comité geïnstalleerd. Het was het begin van het wijkcentrum Jordaan.
Het wijkcentrum is een plek waar bewoners ondersteund worden bij al hun plannen om het leven in de Jordaan te verbeteren. Waar Sociale Raadslieden hun adviezen geven en waar alle mogelijke verenigingen en buurtinitiatieven kunnen vergaderen.
Er is een Wijkraad met vertegenwoordigingen uit de verschillende geledingen.

Door en voor de bewoners
De oprichters wilden de jeugd, die rotzooi trapten en bijvoorbeeld bendes vormden die tegen elkaar vochten om afgedankte kerstbomen, opvangen.
Gaandeweg ging het wijkcentrum zich ook met andere zaken bezighouden.
De strijd tegen het afbraakplan was voor het wijkcentrum de reden om meer een actiecentrum te worden.

De Jordaankrant opgericht
Door de jaren heen heeft het wijkcentrum allerlei initiatieven gesteund en zich ingezet voor de saamhorigheid van de mensen.
In 1960 krijgt de Stichting Sociaal-cultureel Wijkcentrum 'de Jordaan' een officiële status. De stichting stelt zich tot doel het leefmilieu in de wijk te verbeteren en het welzijn van haar bewoners te verhogen.

Huis van de buurt
In 2004 is het wijkcentrum Jordaan gefuseerd met wijkopbouworgaan De Gouden Reael en is de nieuwe naam Wijkcentrum Jordaan & Gouden Reael geworden.
Het centrum bewoont het Huis van de Buurt dat oorspronkelijk het Claverhuis was.
Het Claverhuis op de Elandsgracht is in 1952 gesticht en genoemd naar de Spaanse jezuïet Pedro Claver. Het doel was het katholieke Jeugd en gezinswerk uit te voeren.

De start was in de Elandstraat in het gebouw van de Vereniging ter verbreiding der waarheid.
In 1962 verhuist men naar de Oude Looiersstraat om kinderen op school warme maaltijden te geven. Naarmate de Jordaanse bevolking welvarender wordt veranderen de activiteiten naar politiek, stadsvernieuwing en naar het steunen van kleine projecten die de buurt een beter aanzien geven zoals het planten van bloemen in olievaten.

Maar de tijden veranderen en voor een buurthuis met de inzet van veel vrijwilligers is geen plaats meer.
Van de 18 buurthuizen blijven enkele over. Na de sluiting van De Egelantier in 1987 nog maar twee: het Jan Ligtharthuis in de Noord-Jordaan en het Claverhuis in de Zuid-Jordaan. Het maatschappelijk werk werd overgenomen door de Blankenbergstichting.

In 1992 is van de katholieke signatuur van het Claverhuis verdampt. Het is een centrum voor alle buurtbewoners, onderdeel van Stichting Welzijn Binnenstad. Sociaal-cultureel werk, in de vorm van cursussen, kinderopvang en speeltuinwerk. Nadat ook het Jan Ligtharthuis wegbezuinigd wordt, blijft het Claverhuis nog als enige buurthuis in de Jordaan over. 
Een aantal Fusies in de welzijnsinstelling vinden plaats. De fantasienamen als IJsterk, Raster en Centram worden bedacht. Het Claverhuis wordt samengevoegd met buurthuis Straat&Dijk en nadat de wijkcentra Jordaan en Gouden Reaal aan elkaar geplakt zijn staat daar in 2011 het Huis van de Buurt. Een plek voor bijeenkomsten en een plek voor het krijgen van advies. Een verbouwing van de materiële omgeving vindt plaats, compleet met een oprit voor rolstoelen.

Blijft over de zorg voor frisse inhoudelijke activiteiten.

naar boven