Lezend gezin
In
de Jordaan zijn bekende kunstenaars geboren en getogen
Er wonen nog steeds schrijvers, schilders en dichters.
Zangers van formaat hebben van zich laten horen.
Er zijn kleine musea en een groot aantal galeries, die de plek van
buurtwinkeltjes innemen.
Er is een actieve Werkgroep voor Kunst en Cultuur.
[1942]
Botsende culturen
De Elandsgracht is tijdens de oorlog gebruikt om evenementen van de bezetters te laten plaatsvinden zoals bijvoorbeeld werden er 200 jeugdstormers geinstalleert. Dat zijn jongeren van de NSB die
vaak vrijwillig in Duitse dienst gingen. Waarom dat precies in de Jordaan
moest gebeuren is niet duidelijk. In ieder geval kwamen de Jordanezen
niet in opstand tegen deze botsende cultuur.
Elandsgracht tijdens de oorlog
De smakelijke verhalen over de Jordaan komen voornamelijk uit de pen van deze
volksschrijver en sigarenmaker Justus
van Maurik.
Hij voerde Jordaanse buurtbewoners, als zijn bronnen voor het
waarheidsgehalte van de geschiedenis, sprekend op. Een oude buurtbewoner vertelt aan de schrijver dat de vader van zijn grootvader Sjaco, de Robin Hood van de Elandsgracht, nog persoonlijk
gekend had.
'Sjaco was allemachtig
best voor de armoeiige mense.
Een edelaardig mens die alleen van de rijkdom gapte.
Had ie z'n slag geslage en zat ie dik in de cente, dan gaf ie
d'r rejaal van weg.'
De naturalistische schrijver en journalist Israël Querido, schreef
de romancyclus ' De Jordaan'.
Om dat te kunnen doen ging hij in 1906 voor een paar jaar in de 1e Goudsbloemdwarsstraat wonen.
Iedere dag zat hij in café
Manke Gerrit op de hoek
van de Willemsstraat te luisteren naar de Jordaners
om hun taal en manier van doen goed te kunnen begrijpen.
Lees hier fragmenten
Maar wie zijn eigenlijk de dragers van die cultuur?
In ieder geval niet mensen met een 'eigen Jordaan eerst' opvatting.
Vele echte Jordanezen kozen voor een betere leefbaarheid en zijn
naar Almere geëmigreerd.
 
Op een transformatorhuis aan de kop van de Elandsgracht verschrijnen teksten zoals 'Bij ons in de Joraan zal leefbaarheid voort bestaan'.
Als in 2016 de gracht gerenoveerd wordt verdwijnt het huisje.
Een groep bewoners dient een plan in waarbij de beelden van de zangers terug komen en fragmenten van het huisje in de bestrating verwerkt gaat worden.
Meer over deze plek
[1949]
Het Jordaanfestival
Het festival begon met één dag op zondag in de Zuid
Jordaan, maar al snel werden dat twee weekeinden.
Men ging gewoon even bij de gemeente langs en kreeg een vergunning.
Het Jordaanfestival is een cultureel feest speciaal met muziek
uit de Jordaan, uitgebracht door veel forsgebouwde zangers en
even zoveel volume in de versterkers.
Wie last heeft van wildplassers en geluidsoverlast tijdens het
optreden van Jordaanzangers bij de Westerkerk, moet maar gaan
verhuizen.
 
Het
Jordaanfestival in 1995 op de Elandsgracht / Jordaanfestival 2010
op de Appeltjesmarkt
[1995]
Het festival van de Elandsgracht naar de Westermarkt en de Appeltjesmarkt
Het werd op de Elandsgracht te druk en te gevaarlijk volgens Politie
en Brandweer.
Buurtbewoners, door de organisatie consequent de
yuppen genoemd, maken bezwaar tegen een nieuwe plek,
op de Westermarkt.
Er is sprake van geluidsoverlast en vervuiling
van de historische plek naast de Westerkerk.
Door een te commerciële
opzet is het moeilijk meer een 'buurtfeest' te noemen.
De organisatie plaatst het podium met de rug naar de Keizersgracht
en zet meer plaspalen neer, maar dat is geen oplossing voor een
definitieve plek..
Op de plaats van de Appeltjesmarkt en gedeeltelijk op het busstation
Marnixstraat wordt opnieuw geprobeerd het festival binnen de grenzen
van de Jordaan te houden.
De gemeente stelt voor het festival naar het Westergasfabriekterrein
te verplaatsen.
De geëmigreerde Jordanezen houden in Almere een festival.
Maar ja,
De Jordaanse Cultuur Moet Altijd Blijven
Bestaan, een Controverse is Ontstaan.
[ 2015]
De renovatie van de Groenmarkt is voltooid en het Jordaanfestival moet daar plaatsvinden.
Helaas ligt er een laag wit grint op die plek en moeten de organisatoren voor veel geld er planken overheen leggen. Dat geld is er niet.
De gemeente springt de eerste keer bij, maar daarna moet het festival zelf voor de extra kosten opdraaien.
Het wordt aangemerkt als een barbaarse inbreuk op het culturele erfgoed van Onze Jordaan.
Gelukkig heeft een hockeyclub uit Heemskerk nog een kunstmat over. Die mogen ze gratis over de steentjes leggen.
[1951]
Zeepkistenrace
Tijdens
de Amsterdamse Jordaan vakantiefeesten in 1951 worden op de Elandsgracht
zeepkistraces gehouden..
Johnny Jordaan [1924-1989]
Het
boegbeeld van de volkscultuur in de Jordaan
Johannes
Hendricus van Musscher [1957]
Armoede
is een belangrijk thema
Johnny Jordaan werd als Johannes
Hendricus van Musscher op 7 februari 1924 geboren.
Hij is in het Wilhelmina Gasthuis ter wereld gekomen en zijn geboortehuis
stond op de hoek van de Lijnbaansgracht en de Rozenstraat. Vanuit
het wc-raampje zag hij de Westertoren. Zijn vader was dakbewerker.
Na de ambachtsschool werkte Jan eerst bij de suikerwerkfabriek
van J.C. Klene & Co. aan de Looiersgracht. Vanaf zijn
veertiende zong hij ieder weekeinde in een buurtcafé.
Johnny werkt ook bij een boekbinderij op de Elandsgracht, tot
hij een betrekking als zingende kelner krijgt in café
De Kuil in de Oudebrugsteeg 27. Ruim tien jaar zou de allergrootste
zanger in de geschiedenis van het Nederlandse lied in De Kuil
doorbrengen.
Als Koningin Juliana verneemt dat de VARA weet te voorkomen
dat Johnny een speciale uitzending ter gelegenheid van koninginnedag
zou "bevuilen", is ze des duivels. Op 24 november
1956 werd Johnny daarom uitgenodigd om op Soestdijk voor Koningin
Juliana en drie prinsessen te komen zingen.
Wim Sonneveld toost met Johnny Jordaan, 13 december1955
Armoede en een zwakke gezondheid bepalen zijn persoonlijke en
artistieke leven
Op negenjarige leeftijd verliest hij bij een stoeipartij met zijn
neef Careltje Verbrugge zijn linkeroog,
waardoor hij het de rest van zijn leven met een glazen oog moet
doen.
De Jordaan heeft een reputatie van zuiplappen en vechtersbazen.
Tot zijn doorbraak op zijn 31ste heeft Van Musscher het niet breed.
Johnny Jordaan sterft op zondag 8 januari 1989.
Zangers van het Jordaanse lied
   
v.l.n.r.: Johnny Jordaan
/ Tante Leen / Willy Alberti / Willeke Alberti
Men
bezingt een buurt die eigenlijk niet meer bestaat,
misschien zelfs wel nooit heeft bestaan:
Ik woon op een woning, men noemt het een krot
Maar ik zie geen enkel bewijs
Al staat aan de deur Onbewoonbaar verklaard
Voor mij blijft 't toch een paleis
Het huis is gebouwd in de zestiende eeuw
Het staat van de ouderdom scheef
Ik ben er geboren, ik ben er getrouwd
Ik woon er zolang als ik leef
Op die afgekeurde woning
In 't hartje van de Jordaan
Daarop sleet ik m'n jeugd
Had ik leed, had ik vreugd
In de strijd om een eerlijk bestaan
Maar toch voel ik mij een koning
Ook al vloeide er dikwijls een traan
Op die afgekeurde woning
In 't hart van de ouwe Jordaan.
Het Jordaanse Volkslied
Na ieder slotconcert op het beroemde Prinsengracht concert heffen
de buitenlandse solisten het lied:
Aan de Amsterdamse grachten aan en brullen yuppen
vanaf de toeterende bootjes, met een glas rosé in de hand,
mee. De burgemeester staat op een ponton voor Het Pulitzer Hotel
minzaam te glimmen.
Aan
de Amsterdamse grachten
Heb ik heel mijn hart voor altijd verpand
Amsterdam vult mijn gedachten
Als de mooiste stad in ons land
Al die Amsterdamse mensen
Al die lichtjes 's avonds laat op het plein
Niemand kan zich beter wensen
Dan een Amsterdammer te zijn
Er staat een huis aan de gracht in oud Amsterdam
Waar ik als jochie van acht bij grootmoeder kwam
Nu zit een vreemde meneer in 't kamertje voor
En ook die heerlijke zolder werd tot kantoor
Aleen de bomen, de bomen, hoog boven het verkeer
En over het water gaat er een bootje net als weleer
Aan de Amsterdamse grachten
Heb ik heel mijn hart voor altijd verpand
Amsterdam vult mijn gedachten
Als de mooiste stad in ons land
Al die Amsterdamse mensen
Al die lichtjes 's avonds laat op het plein
Niemand kan zich beter wensen
Dan een Amsterdammer te zijn
Al die Amsterdamse mensen
Al die lichtjes 's avonds laat op het plein
Niemand kan zich beter wensen
Dan een Amsterdammer te zijn...
Ontstaansgeschiedenis
van dit lied
Componist Pieter Goemans vond inspiratie
voor het lied toen hij op de brug liep waar Prinsengracht en Leidsegracht
elkaar kruisen.
Toen Pieter Goemans [1925-2000] zijn hit schreef, was hij student
rechten. Zijn vader was ambassadeur. De amusementswereld had toen
een wat ordinaire reputatie. Die zou de goede naam van de familie
Goemans kunnen aantasten. Pieter mocht daarom van zijn vader best
muziek maken, maar dan wel onder een andere naam. Dus bracht hij
het lied uit onder het pseudoniem Peter Shott, naar de
achternaam van zijn moeder.
Johnny Kraaykamp was de eerste die het lied in Café
de Paris bij het Leidseplein zong.
Wim Sonneveld nam het lied in 1962 op en ook Tante Leen en Louis Neefs zongen het op plaat.
De oudste opname is die van Nan en Hans Boskamp.
Op het label staat zelfs nog ouderwets “Amsterdamsche grachten”
gespeld.
Me
wiegie was een stijfselkissie
Dit lied is op de plaat gezet door Hendrika
Elisabeth Jansen, beter bekend onder haar artiestennaam Zwarte
Riek.
Het nummer was oorspronkelijk bedoeld voor Johnny Jordaan, maar
Johnny kwam niet opdagen bij de opname. Het lied is autobiografisch,
want ze hadden het thuis zo arm dat er inderdaad stijfselkistjes
werden gebruikt als wiegje.
Zwarte
Riek is op 21 januari 2016 in haar woonplaats Zandvoort overleden.
De zangeres had de bijnaam Jordaanprinses. Ze werd in 1924 geboren
als dochter van een vishandelaar aan de Brouwersgracht. Ze werd
in de jaren '50 bekend in het kielzog van Johnny Jordaan en Tante
Leen met nummers als M'n Wieggie Was Een Stijfselkissie, De
Kersepit, Amsterdam Huilt en Alle Aapies. Ze begon net na de oorlogsjaren
met haar zangcarrière.
In
elke mythe zit een kern van waarheid
Maar die waarheid heeft vrijwel niets meer met de jaren vijftig
te maken als het Jordaanlied een ware rage is
en de rock-'n-roll nog moet doorbreken.
Maar
als ik de Westertoren zie
Dan ben ik een heel ander mens
En hoor ik het galmen van jouw melodie
Dan leef ik geheel naar m'n wens
O Wester. jij brengt m'in vuur en vlam
Wanneer ik jouw klokken hoor slaan
Want jij bent de glorie van oud Amsterdam
En de parel van onze Jordaan
Cultuurverschillen
Tijdens de Jordaanconferentie over de herinrichting
van de Elandsgracht worden de botsende cultuurverschillen
duidelijk. De buurtbewoner, die zichzelf benoemd had als beschermer
van het culturele erfgoed van Johnny, loopt met een strakke blik
tussen de lelijke plantenbakken door en gooit daar geplaatste
fietsen het pleintje af.
Als
er geklaagd wordt dat de verlichting van de borstbeelden op het
Johnny Jordaanplein
de slaapkamers van de bewoners van de Elandsgracht
in schijnen, roept de buurtactivist: "alle
Yuppen moeten opsodemieteren!"
Hij is inmiddels overleden.
Referendum
Een groep ondernemers en misschien een paar buurtbewoners zijn
het niet eens met de plannen van de deelraad. Er is besloten de
buurt een beter en vooral menselijker aanzien te geven. Leefbaarheid
is zeker niet een opeenhoping van geparkeerde auto's midden op
de Elandsgracht. 135 van de 165 parkeerplaatsen verdwijnen en
het transformatorhuisje op het Johnny Jordaanplein wordt gesloopt.
In de nabijgelegen Q-parkgarage op de Appeltjesmarkt worden 150
parkeerplaatsen gehuurd.
Dat is niet naar de zin van de ontevreden Jordaners en ze verzamelen
handtekeningen voor een referendum. Dat wordt gehouden en de kiezers
kunnen stemmen voor plan nul, alles blijft zoals het is, of plan+
een herinrichting op werkelijk leefbare schaal waarbij het middenterrein
autovrij wordt.
De protestgroep
accepteert de uitslag van het referendum, waarbij voor plan+ gekozen
is, niet. Ondanks het feit dat ook in de dichtsbijzijnde stemlokalen
die meerderheid aangetoond is.
Democratisch bepaalde besluiten of niet, ze willen maar weer eens
een lekker Jordaanoproer veroorzaken. De linkse groene rakkers
moeten met hun tengels van hun Jordaan afblijven.
Bestaat die
Jordaanse cultuur nog wel? En
wie zijn eigenlijk de dragers van die cultuur?
In ieder geval niet mensen met een 'eigen
Jordaan eerst' opvatting.
Hofjes
en pleinconcerten
Open Podium onder de Platanen
Bewoners van het voormalige jongensweeshuis organiseren muziekuitvoeringen
voor amateurs op de historische binnenplaats.
Fête de la Musique
Een muziekfeest op de langste dag van het jaar.
Op die dag komen in heel Europa muziekgroepen bij elkaar
om op pleinen op te treden.
Fete de la musique
Poëzie
onder der de Platanen
Dichters laten hun teksten
horen, dansers laten zich inspireren door de plek en koren zingen
liederen uit de hele wereld.
F.Starik /
Stadsdichter opent op 20 juni 2010
de gedichtenmiddag
lees
meer >
De Werkgroep Kunst en Cultuur
Die organiseert hofjesconcerten
en lezingen over de cultuur en geschiedenis van de Jordaan en
de Gouden Reael.
Kunst & Cltuur 2013 / Fluitensemble
Aulos o.l.v. Eleonore Pameijer
Het Grachtenfestival
Organiseert concerten op de binnenplaats van De Platanen op de Lauriergracht.
Grachtenfestival 2009
met het Amsterdam Wind Orchestra
Veertig jonge musici van het Ricciotti Ensemble
/ Jonge muzikanten op Koninginnedag
Wijkcentrum
de Jordaan is nu een Huis van de Buurt
Het Jordaan-comité
Op 27 mei 1949
is dit comité geïnstalleerd. Het was het begin van het wijkcentrum Jordaan.
Het wijkcentrum is een plek waar bewoners ondersteund worden bij al hun plannen
om het leven in de Jordaan te verbeteren. Waar Sociale Raadslieden
hun adviezen geven en waar alle mogelijke verenigingen en buurtinitiatieven
kunnen vergaderen.
Er is een Wijkraad met vertegenwoordigingen uit de verschillende
geledingen.
Door
en voor de bewoners
De oprichters wilden de jeugd, die rotzooi trapten en bijvoorbeeld
bendes vormden die tegen elkaar vochten om afgedankte kerstbomen,
opvangen.
Gaandeweg ging het wijkcentrum zich ook met andere zaken bezighouden.
De strijd tegen het afbraakplan was voor het wijkcentrum de reden
om meer een actiecentrum te worden.
De Jordaankrant opgericht
Door de jaren heen heeft het wijkcentrum allerlei initiatieven
gesteund en zich ingezet voor de saamhorigheid van de mensen.
In 1960 krijgt de Stichting Sociaal-cultureel
Wijkcentrum 'de Jordaan'
een officiële status. De stichting stelt zich tot doel het
leefmilieu in de wijk te verbeteren en het welzijn van haar bewoners
te verhogen.
Huis van de buurt
In 2004 is het wijkcentrum Jordaan gefuseerd met wijkopbouworgaan
De Gouden Reael en is de nieuwe naam Wijkcentrum
Jordaan & Gouden Reael geworden.
Het centrum bewoont het Huis van de Buurt dat oorspronkelijk
het Claverhuis was.
Het
Claverhuis op de Elandsgracht is in 1952 gesticht en genoemd naar
de Spaanse jezuïet Pedro Claver. Het doel was het
katholieke Jeugd en gezinswerk uit te voeren.
De start was in de Elandstraat in het gebouw van de Vereniging
ter verbreiding der waarheid.
In 1962 verhuist men naar de Oude Looiersstraat om kinderen op
school warme maaltijden te geven. Naarmate de Jordaanse bevolking
welvarender wordt veranderen de activiteiten naar politiek, stadsvernieuwing
en naar het steunen van kleine projecten die de buurt een beter
aanzien geven zoals het planten van bloemen in olievaten.
Maar de tijden veranderen en voor een buurthuis met de inzet van
veel vrijwilligers is geen plaats meer.
Van de 18 buurthuizen blijven enkele over. Na de sluiting van
De Egelantier in 1987 nog maar twee: het Jan Ligtharthuis
in de Noord-Jordaan en het Claverhuis in de Zuid-Jordaan.
Het maatschappelijk werk werd overgenomen door de Blankenbergstichting.
In 1992 is van de katholieke signatuur van het Claverhuis verdampt.
Het is een centrum voor alle buurtbewoners, onderdeel van Stichting
Welzijn Binnenstad. Sociaal-cultureel werk, in de vorm van
cursussen, kinderopvang en speeltuinwerk. Nadat ook het Jan Ligtharthuis
wegbezuinigd wordt, blijft het Claverhuis nog als enige buurthuis
in de Jordaan over.
Een aantal Fusies in de welzijnsinstelling vinden plaats. De fantasienamen
als IJsterk, Raster en Centram worden bedacht. Het
Claverhuis wordt samengevoegd met buurthuis Straat&Dijk
en nadat de wijkcentra Jordaan en Gouden Reaal aan elkaar geplakt
zijn staat daar in 2011 het Huis van de Buurt. Een plek voor bijeenkomsten
en een plek voor het krijgen van advies. Een verbouwing van de
materiële omgeving vindt plaats, compleet met een oprit voor
rolstoelen.
Blijft
over de zorg voor frisse inhoudelijke activiteiten.
naar
boven
|