[1941]
De Februaristaking

Razzia in de Jodenbuurt

Uit protest tegen de vervolging van Joden werd op 25 februari 1941 massaal gestaakt.
De plotselinge stakingsgolf overrompelt de Duitsers volledig.
Op 19 februari 1941 pleegde een knokploeg verzet tegen de Duitse bezetters. E. Cahn de eigenaar van ijssalon Koco in de Van Woustraat, werd gearresteerd en als eerste in Nederland terechtgesteld.
425 onschuldige joodse mannen werden gedeporteerd naar een concentratiekamp. Zij moesten boete doen voor de eigenaren van ijssalon Koco die zich niet zomaar lieten oppakken door de Nazi’s.

Op zaterdagmiddag 22 februari 1941 werd in de Jodenbuurt een razzia gehouden
Overvalwagens reden de jodenbuurt binnen. De straten rond het Waterlooplein werden door Grüne Polizei afgezet. Zoveel mogelijk joden werden gegrepen, sommigen werden van hun fiets geslagen.
Er werden ongeveer 425 mannen van rond de dertig opgepakt. Ze werden plat met hun gezicht tegen de grond gedrukt terwijl de vrouwen huilend uit het raam hingen. In de Jodenbreestraat, voor het Tip Top theater werden de gevangenen met de armen omhoog tegen de muur gezet. De meeste van deze mensen in het concentratiekamp Mauthausen vergast.
Het was de eerste pogrom in Amsterdam. Een openlijke jacht op de joden door de Duitse bezetter.
Vele geschokte Amsterdammers waren daar getuige van.

De gestencilde oproep om te staken

Een anoniem manifest roept tot staking op
Arbeiders waren In het diepste geheim naar de Noordermarkt gekomen.
Stratenmaker Willem Kraan en Piet Nak van de stadsreiniging kondigden daar de proteststaking af.
Zij wilden vooral de tram, de stadsreiniging en de dienst Publieke Werken tot staken bewegen.
Dirk van Nimwegen die bij de stadsreiniging werkte, stond op de van aarde en hout opgetrokken schuilkelder en sprak zonder microfoon:

Deze terreur tegen onze joden mogen wij niet onbeantwoord laten.
Morgen moet er gestaakt worden kameraden.

Daar was lef voor nodig want iedereen wist wat voor straf er op zo'n oproep kon volgen.
Zwijgend gingen de verzamelde mensen op de Noordermarkt naar huis, onder hun jassen verborgen zij de manifesten met de bekende oproep "Staakt, staakt, staakt" die zij de volgende ochtend op hun bedrijven moesten verspreiden. Een ijzersterke kerel, met tranen in zijn ogen, vertelde hoe verschrikkelijk daar huisgehouden werd, hoe de mensen als beesten geslagen werden.
Hij zei:
Dat kunnen we niet dulden, daar moet iets aan gebeuren, de boel moet plat

De tram ging snel plat.
Daarna verspreidde de staking zich als een olievlek over de stad. Er werd op stakers geschoten.
Vier stakers werden terechtgesteld, 22 gevangen genomen, 70 werden ontslagen.
Amsterdam kreeg een boete van 15 miljoen gulden.

Van wie is deze daad van verzet?
De herdenking van de staking is inzet geworden van een onverzoenlijke politieke strijd tussen de gemeente en de communisten.
Er werd een soort Koud Oorlogje op het Jonas Daniël Meijerplein uitgevochten, waar de sfeer door de interne partijtwisten van de CPN nog verder werd bedorven.

Annet Mooij schreef een boek "De strijd om de Februaristaking" over de toenemende politieke polarisatie, de ruzies en het moeizame proces van eenwording daarna.
Een van de gevolgen was dat een van de organisatoren van de Februaristaking.
Van Nimwegen, werkte in 1955 bij de gemeente maar werd om zijn communistische sympathieën ontslagen. Hij werkte daarna als klusjesman op de Ten Katemarkt in Amsterdam.
Na zijn dood werd in de Kinkerbuurt een buurtcentrum naar hem genoemd.

Maar ook nadat de politieke strijdbijl was begraven bleef de erfenis van de Februaristaking omstreden.
Wat voor de één een roemrijke verzetsdaad bleef, die oproept tot waakzaamheid tegen rassenwaan en vreemdelingenhaat, was voor de ander hooguit een moedig gebaar, dat niet mag verhullen dat de deporatie van de joden nergens zo efficiënt en soepel is verlopen als in Nederland.

Ieder jaar wordt de Februaristaking bij De Dokwerker herdacht

De Dokwerker

naar boven

achtergronden bij
een oproer