Het
woord van God of dat van de Commercie
Elandsgracht hoek Lijnbaansgracht.
De sigarettenreclame is vervangen door een oproep
om de bijbel te gaan lezen.
1890
In de gemeenteraadsvergadering
van 24 september werd besloten om een nieuwe groentemarkt
aan te leggen op de plek van de voormalige gasfabriek aan de Marnixstraat.
In diezelfde vergadering werd een voorstel van B&W om de Elandsgracht
te dempen aangenomen, zodat deze kon fungeren als toegangsweg
van de oude stad naar de groentemarkt.
Er moest een 331 meter
lange en 28 meter brede straat ontstaan. In het midden een verhoogd
gedeelte 10 meter breed met een dubbele rij bomen. Aan weerszijden
een weg van 6 meter breed met daaronder riolen en daarnaast een
stoep van 3 meter breed. De weg kwam een halve meter boven AP
te liggen waardoor de uiteinden van de weg omhoog liepen in verband
met de bruggen.
De nieuwe verkeersweg zou met vier rijen lantaarns
verlicht worden.
In 1891 werd de vaart door de Elandsgracht opgeheven
en de demping kon beginnen.
In plaats van een doorgaande verkeersweg werd de gedempte gracht
gebruikt als parkeerruimte en is er een gedeelte door buurtbewoners
voor het Johnny Jordaanplein geannexeerd.
De zware vrachtwagens die de supermarkt van AH bevoorraden maken
moeilijke manoeuvres om de Elandsgracht te bereiken en weer te
verlaten.
Via een referendum werd in 2014 besloten de parkeerplaatsen
op het middenterrein te vervangen door wandel en speelplekken.
Het ontsierende elektriciteitshuisje bij de Prinsengracht
zal verdwijnen. Een en ander is tegen de zin van een aantal middenstanders
die zich niet bij de uitslag van een democratisch genomen beslissing
willen neerleggen.
Maar in 2016 ging de Elandsgracht grondig op de schop.
[1886]
De
bocht van het Proletariaat

Lijnbaansgracht hoek Rozengracht, in de tijd dat fabrieksschoorstenen
in de Jordaan rookten
Het werd de 'Bocht van het proletariaat' genoemd als tegenhanger
van de 'Gouden bocht'
Dat is de Herengracht, tussen de Leidsestraat en De Vijzelstraat. Daar woonden de rijke burgers.
De ‘gewone man’ kwam er niet terecht en er mochten ook geen industrieën en ambachten gevestigd worden.
De elite van kooplieden en VOC notabelen lieten er de meest prachtige stadspaleizen met koetshuizen bouwen.
De
Nederlander heeft één afgod, dat is de aardappel
Het is duidelijk wat volksvoedsel
nummer één is.
Het vak met de aardappels is goed gevuld
met die knollen in alle soorten en maten van Krieltjes tot Eigenheimers,
vast afkokend of kruimig, desnoods voorgekookt en in plastic verpakt.
In de Jordaan waren veel aardappelhandelaren en de supermarkt
van AH is ook begonnen als een aardappelkeldertje van Lindeman op de hoek van de Hazenstraat.

Hazenstraat hoek Elandsgracht
/ Aardappelhandel Lindeman
Van
Aardappelhandel naar Albert Heijn
Op de hoek van de Elandsgracht en de Hazenstraat begon
Simon Lindeman
in 1869 een aardappelhandel.
De oude Simon kon niet bevroeden dat het familiebedrijf vijf supermarkten
zou vestigen
Hij zou zich mogelijk ook in zijn graf omdraaien als hij zag dat
zijn naam op de gevel vervangen zou worden door een AH logo, met
alle blauwe toestanden die er bij horen.
Hoewel je voor een goede aardappel bij hem terecht kon, werd begin
vorige eeuw de handel uitgebreid met groente en fruit.
Op een sluipende manier moest Lindeman voldoen aan 'de eischen
der nieuwe tijd', met een uitbreiding van het assortiment met
zuivel etcetera.
De tijd was voorbij dat je met je groenteboer uitgebreid kon praten
over de kwaliteit van de aardappels die in grote houten bakken
klaar lagen en die in de vroege morgen door één
van de oudere broers Lindeman persoonlijk op de Centrale Markthallen
uitgezocht waren.
Aardappelboer is een vak. Vakkenvuller in een
supermarkt een bijbaantje.

Hazenstraat
hoek Elandsstraat / Aardappelhandel Blom [1919] / Dezelfde plek [2000]
Aardappelhandelaar P Blom was een
concurrent van Lindeman.
Het is bijzonder dat op korte afstand van elkaar twee gelijke
neringen konden bestaan.
Opmerkelijk zijn de houten aardappelscheppen die hier als prijsborden
gebruikt worden.
[1679]
Brand

Op 27 juli 1679 veroorzaakte een
blikseminslag om half een 's nachts een felle brand in de buurt
van de Elandsgracht.
Het brandgevaar was groot omdat de huizen
dicht op elkaar stonden en er brandgevaarlijke bedrijfjes zoals
zeepziederijen en leerlooierijen waren gevestigd.
De brand, die
de huizen binnen de kortste keren in lichterlaaie zette, is door
Jan van der Heyden,
de uitvinder van
de stoombrandspuit, vastgelegd om te pleiten
voor een betere brandweer.
In de Jordaan waren vijf brandtorens
Een brandwacht slaat
alarm en hangt een lantaarn aan de kant van de toren in de richting
van de brand.
De met paarden bespannen brandweerwagen met rukt
uit.
Op 3 oktober 1949 om 11.50 uur is er een grote uitslaande brand op de Elandsgracht 15, een pakhuis met markiezen- en gordijnenfabriek, glasblazerij, lak- en spuitinrichting en lampenkappenfabriek. Oorzaak: het overkoken van een ketel met lak.

Nr.130 BurgerMEESTER
Mocht er nog
een vage brandlucht op de Elandsgracht hangen dan is die afkomstig
van een hamburgerbakkerij met ecologisch verantwoord vlees.
Kosher
schafthuis

Nr.106 Joods Schafthuis [1924]
De weduwe
Rebekka Oppenheijm-de Vries was de eigenares van deze voorloper
van een snackbar onder rabbinaal toezicht.
Ze werd 1858 in Harlingen
geboren en is op 3 september 1943 in Auschwitz gestorven.
[1891]
Het
fort van Sjaco is een legende

Nr.71-77 het Fort van Sjaco [1891] / Sjaco, gevangen, met een houten
kraag om de hals
Sjaco leeft in de Jordaan voort
als de held die steelt van de rijken en geeft aan de armen.
Een boef die opereerde vanuit zijn 'fort' op de Elandsgracht,
maar er in werkelijkheid nooit gewoond heeft.
Een
'fort' was vroeger de naam van armoedige huizen waar heel veel
gezinnen boven en achter elkaar in woonden.
De schrijver Jacob van Lennep voert Sjaco op in zijn roman
'Ferdinand Huyck' als de leider van de Zwarte Bende
Een oude buurtbewoner vertelt aan de schrijver Justus van Maurik dat de vader van zijn grootvader Sjaco nog persoonlijk gekend
had.
De tekenaar Johan C. Braakensiek maakt een tekening van
de bedstede waaronder het begin van ontsnappingsgangen moest liggen.
Zijn pistool en een inbrekersladdertje worden in het Amsterdams
Historisch Museum als 'echt' bewaard.
De feministische schrijfster Helene Mercier, begaan met
het lot van de arme Jordanezen, vult de legende aan.
In zijn proefschrift haalt rechtshistoricus Dr Frans Thuijs al die verhalen onderuit.
Hij heeft de geschiedenis onderzocht
en in geen enkel archief is Jakob Frederik Muller alias
Sjaco te vinden.
Wel ene Jacquo Balck, inbreker van beroep. Muller
blijkt de naam van diens moeder te zijn en die gebruikte Sjaco
onder een gerechtelijk document.
Sjaco woonde ook niet op de Elandsgracht maar ondermeer in herberg
De Vergulde Wagen op het Haarlemmerplein.
Zo is de legende van Sjaco ontstaan, een geheel van gerechtelijke
kronkels en tendentieuze overleveringen.
In 1885 werd het fort
gesloopt.
lees verder
[1931]
Bioscooptheater hét of dé Edison

Nr.92 bioscooptheater
Edison,
Dé
Edison zeggen de mensen uit de buurt
Gebouwd in 1912
Herbouwd in ArtDecostijl in 1921
Na de verbouwing in 1939 was het theater een bioscoop geworden
met af en toe een podiumoptreden.
Het toneel werd verkleind ten behoeve van meer zitplaatsen. In
1962 legde de buurtbioscoop het af tegen de televisie.
Garage
Kooperberg, en daarna Edisontapijthal kwam er in.
En in 2013 is het pand tot de bodem afgebroken en is er, ondanks
vele protesten, het Edison Hotel met vijftig kamers in plaats
van het Jordaanmuseum gebouwd.
Het is een hotel dat wel het lelijkste van de stad genoemd mag worden.
Een historische plek is veranderd in een blok beton met schietgaten.
Een poosje stond de naam Edison hotel op de gevel, maar nu heet het Melrose Hotel.
Louis
Davids en Louis Bouwmeester
Het programma in de Edison begon met live optredens van Louis en
Heintje Davids, Esther de Boer-van Rijk, Louis Bouwmeester, Willy
Derby, en ook de wereldberoemde Sarah Leander.
Na de oorlog kwamen
natuurlijk de volkszangers Willy Alberti, Johnny Jordaan en Tante Leen.
Na de
pauze werd dan meestal een documentaire film of een misdaadfilm
vertoond.
 
Johnny Jordaan trad op / in 1941 de jeugdige
zanger Johnny Kraayman, die later Kraaykamp ging heten /
en (R) niet
te vergeten Louis Davids.
Israel
Querido schreef:
"Komt ge in deze volksbioscoopjes op de vrije schoolmiddagen,
dan slaat u een walm tegemoet; een bende gierende, lachende of
huilende en krijtende kinderen is daar een ganschen middag voor
een dubbeltje of twaalf centen opgeborgen."
Uit de krant van toen

[1887]
Van
Water & Vuur naar Aardewerk & Porselein

Nr.80 Water en Vuur
De aardewerk-,
glas- en porseleinwinkel van de firma J.J. Kuyper
De geschiedenis van deze bijzondere buurtwinkel gaat terug tot
1887, toen Johannes Jurriaan Kuyper een water- en vuurwinkeltje
overnam.
Jan Kuyper werkte in de suikerfabriek
aan de Haarlemmerweg. Toen daar in 1887 gestaakt werd begon hij
het winkeltje.
Pas in 1891, toen de gracht werd gedempt en
de Groenmarkt er was begon zijn nering te lopen.
De marktkooplui
hadden heet water en vurige kooltjes nodig. Op vuurpotten werd
het water verhit en een emmer vol kostte een halve cent. In de
jaren vijftig werd de winkel uitgebreid met het naastgelegen pand
nr.78, op de hoek van de Hazenstraat. De nadruk lag nu op aardewerk
en op de drogisterij, die in het souterrain een plaats kreeg.
Later waren op deze plek de dames met de hondjes te vinden die op deze plek zogenoemde Retro spullen verkochten.
Het pand is één van de meest scheefstaande huizen in de Jordaan.

Nr 80 Barberhood
Na de tweedehands kleding is er nu een trendy baardenkapper

Dezelfde plek in 1900 en in 1953, van paard en kar naar vrachtauto.
Tijdens de oorlog

Vlagceremonie van de Nederlandse Jeugdstorm op de Elandsgracht.
John Blom (1930) vertelt hoe hij op 15 mei 1940 in Amsterdam de Duitse troepen de stad zag binnentrekken en zich voor het eerst bewust werd van zijn Joodse afkomst.
Onder de indruk van omstanders, die de Duitsers bloemen toewierpen en ‘Houzee!’ riepen, besloot hij ook ‘Houzee!’ te roepen en zijn arm in de Hitlergroet te strekken.
Zijn vader was woest en spraki: ‘Wij zijn Joden! Jij moet uit de buurt van de Duitsers blijven!’
Hij mocht niet meer met zijn buurmeisjes spelen, die in het uniform van de Jeugdstorm liepen.
In juni 1943 werden Johns ouders en broer naar de concentratiekampen gedeporteerd en vermoord. Ondergedoken zou hij de oorlog als enige van zijn familie overleven.
Kunst
om te Knippen en Kunst om te smullen
Op tegenoverelkaar
liggende hoeken van de Elandsgracht zijn winkels met een prachtig
exterieur te bewonderen. Op de ene hoek verkoopt Arnold Cornelis taarten die
er als kunstwerkjes uitzien en op de andere hoek Bel Ami waar kunstwerken
werden ingelijst.

Kapsalon in de Jordaan heeft de zaak overgenomen en knipt nu de kunstwerken op de hoofden van de 'Jodanezen'.
Koffiespot naast de kapper, is er voor koffie met de meest vreemde namen.
Dames strijken er neer om de inhoud van hun laptop te ordenen, want wifi is gratis

Nr.39 Als contrast een modern pand
[1968]
Om
de luchtvervuiling tegen te gaan was er de Witkar

De Witkar draait de Lauriergracht
op / Het Witkarstation op de Elandsgracht
Het voertuig zag
er uit als een kruising tussen een fietstaxi en de Pausmobiel.
Drie wielen, twee zitplaatsen en een 24 volt elektromotor.
Maximum snelheid: 30 kilometer per uur.
De deelautootjes kostten tien cent per minuut, alleen voor
abonnementhouders.
In 1974 opende de bedenker, Luud
Schimmelpennink, het eerste Witkar-station
op het Amstelveld.
Er kwam ook een station aan de Elandsgracht.
De Witkar had één bezwaar: je kon er niet langer
dan een half uur mee rijden. Na een half uur was de accu leeg
en moest je hem opnieuw opladen.
In 1988 verdween de laatste Witkar. Er wordt nog eentje in het
Amsterdams Historisch Museum bewaard.

Zo kan het ook, met zelfgebouwde karretjes

Café de Eland
Wie dorst heeft volgt de borden.
Op het terras
van Café De Eland kijken de bezoekers naar de groepen
toeristen die met een invulformulier en een huurfiets een speurtocht
door die mooie Jordaan maken.
Niet zelden worden de drinkers op
het terras lastig gevallen met de vraag: "Wat was de werkelijke
naam van Manke Nelis?" of: "Waar is het Anne Frankhuis?"

Hoog bezoek: ZKH Willem Alexander en burgemeester Eberhard van der Laan nemen een pikketanussie in De Eland.

Het is het laatste officiële bezoek van de meest geliefde burgemeester.
De
beeldentuin van Jordanese muzikanten

Hoek Elandsgracht Prinsengracht [1972]



Het zogenoemde Johnny
Jordaanplein [2016] voor en na de afbraak van het foeilelijk beschilderde transformatorhuisje
.
Johnny Jordaan, Tante Leen, Manke Nelis en Johnny Meyer staan er al te wachten op hun 'rustplaats'
Er zijn plannen om er ook een beeld van Willy Alberti bij
te zetten.
Een beeld van Bolle Jan en Tante Mien wordt
onthuld.
Dit beeld wordt betaald door zoonlief René
Froger die er ook smakeloze groene heggen omheen laat zetten.
Op
de verjaardag van René staat daar het beeld van zijn overleden
vader en moeder op het pleintje.
Waarom dat is zal een raadsel
blijven. Het tweetal had overal café's maar niet in deze
buurt.
Als accordeonnist begeleide Bolle Jan wel eens artiesten
zoals Johnny Jordaan en Willy Alberti, maar dat rechtvaardigt
nog niet een plaats op dit illegale pleintje.
Toen het witkarstation verdween is de parkeerplaats min of meer
illegaal omgedoopt tot Johnny Jordaanplein.
De toenmalige wethouder Guusje Terhorst, die schuin tegenover de plek woonde, opende het pleintje.
Er ging wel enig rumoer aan vooraf.
Boze tongen beweerden dat de wethouder
door een buurtbewoner onder druk gezet is.
Toen volkszanger Johnny Jordaan in 1989 overleed, verzamelden buurtbewoners geld in voor een standbeeld aan de kop van de Elandsgracht.
De bekende beeldhouwer
Kees Verkade (1941-2020) voltooide het in 1991. Het plein is nu een beeldenpark: Verkade maakte ook de beelden van zangers Manke Nelis en Tante Leen.
Oorspronkelijk was er een plan om het beeld van Johnny Jordaan op het Frederik Hendrikplantsoen, waar
Johnny lang gewoond heeft, te plaatsen. Maar de Jordanezen waren
daar tegen.
Overigens is de naamgeving van dit stukje Elandsgracht in Johnny Jordaanplein, nooit in een raadsbesluit
vastgelegd, waarmee het een niet legaal veroverd stukje gemeentelijke
grond is.
Tante Leen zei over de ruzie: "Johnny heeft hier zelfs
zijn auto nooit geparkeerd".
Hoewel hij in de buurt geboren
is heeft Johnny de Elandsgracht nooit bezongen.
Het enige dat
de Elandsgracht met de zanger bond was dat hij in 1957 een maand
lang, voorafgaande aan de hoofdfilm, in bioscooptheater 'de Edison'
heeft gezongen.

Bij de herinrichting is alles op de schop gegaan en is het transformatorhuisje verdwenen.
De beelden staan in plastic verpakt te wachten op de heropening van het stukje grondgebied dat naar Johnny vernoemd is.


Toeristen en daklozen gebruiken de plek om uit te rusten en hun rommel achter te laten.
Een alcoholverbod ter plekke moet dat voorkomen.


De beelden staan demonstratief met de rug naar de 'Grachtengordel'
Banksy::
"Lach maar, vandaag of morgen nemen wij de macht over"
>
lees verder
naar Elandsstraat
|