[1652]
Het oude Stadhuis op de Dam brandt af
Vanaf de 14e eeuw bezat Amsterdam een Stadhuis.
Het stond op de Plaetse, dat later de Dam genoemd werd.
Beneden in het oude Stadhuis was een open arcade waar de mensen van buitenaf door de tralies de rechtspraak konden volgen. De vonnissen werden in justitieboeken opgetekend.
Dus alles gebeurde met een zekere openheid van zaken.
De executies vonden voor het stadhuis plaats.
In de toren van het oude stadhuis vergaderden de burgemeesters.

Tijdens de stadsbrand van 1452 was de toren al afgebrand en in 1652 brandde het hele bouwvallige gebouw af.
Met emmertjes die in een ketting werden doorgegeven, haalde men water uit het Damrak, dat haalde weinig uit.
Met natte lakens voor de gevels probeerde de buren hun huis te beschermen.
Intussen werd er aan het nieuwe stadhuis volop gebouwd.
Drie jaar later was het nieuwe grote Stadhuis klaar.


[L] Het oude stadhuis geschilderd door Jacob vd Ulft. [R] De brand van 1652

[1655]
Een nieuw Stadhuis op de Dam


Het stadhuis op de Dam / geschilderd door Gerrit Adriaensz. 

Sinds 1655 staat het enorme nieuwe Stadhuis op de Dam.
Het hart van het gebouw is de Burgerzaal. Het beeld van Atlas aan de achterzijde geeft aan dat Amsterdam zich in het centrum van de wereld waande.
Hier zetelde dus het Stadsbestuur.

De eerste steen werd in 1648 gelegd en Jacob van Campen was de architect, maar tijdens de bouw werd die vervangen door Daniel Stalpaert.
De beelden in het stadhuis werden gemaakt door Artus Quellijn.
En dan waren er de beroemde Govaert Flinck en Ferdinand Bol die de enorme beschilderingen boven de schoorstenen maakten.


[L] De Burgerzaal [R] De Vierschaar

De Burgerzaal, de grote zaal, is de belangrijkste ruimte van het gebouw. In de vloer zijn, in marmer, de kaarten van het westelijk en oostelijk halfrond ingelegd. De Amsterdamse stedenmaagd kijkt van boven of alles goed gaat.
De beelden hebben namen zoals de Vrede, de Voorzichtigheid, de Waakzaamheid, de Gematigdheid en de Gerechtigheid.

Aan de galerijen, die aan de burgerzaal grenzen, zijn burgemeestersvertrekken, de vroedschapskamer, en de assurantiekamer. In de justitiekamer brachten de ter dood veroordeelden hun laatste minuten door voordat ze buiten op het schavot werden geëxecuteerd. Een dominee sprak het laatste gebed uit voor het zieleheil van de ongelukkigen.
Aan de voorkant van het stadhuis is een zaal die die de Vierschaar genoemd wordt. Die werd alleen gebruikt als er doodvonnissen uitgesproken werden.

[1806]
Van Stadhuis naar Paleis
In 1806 benoemde Keizer Napoleon Bonaparte (1769-1821) zijn jongere broertje Lodewijk Napoleon (1778-1864) tot koning van Nederland.
Het volk stond niet te springen om een Franse vorst te dienen, maar alles was beter dan ingelijfd te worden in het keizerrijk van Napoleon.
Lodewijk had er zelf ook niet veel zin in. Hij wilde liever schrijver worden.
Het Stadhuis werd door Lodewijk Napoleon gevorderd en werd zijn Paleis.
Het kostte hem en zijn architecten wel veel moeite om het stadhuis te verbouwen tot een koninklijk woonpaleis.

De inrichting van het paleis moest in plaats van een kantoorgebouw, een koninklijke uitstraling krijgen.
Lodewijk koos natuurlijk voor de empirestijl zoals die van het hof van Keizer Napoleon gebruikelijk was.
Die paste goed bij de classicistische bouwstijl van het gebouw.
Hij liet de wanden van de zalen bekleden met kostbare stoffen en op de koude marmeren vloeren kwamen tapijten te liggen. De stoffering en de meubilering nam een groot deel van het budget voor de verbouwing in beslag. Hij heeft grote kristallen kroonluchters met 96 olielampen in de Burgerzaal laten ophangen.

Hij liet ook de Waag op de Dam afbreken om een beter zicht te krijgen op de publieke bestraffing die er plaats vond.
Later werd een guillotine op de Nieuwmarkt bij de Waag gebouwd om terechtstellingen op een Franse manier plaats te laten vinden. Die werd op 15 juni 1812 voor het eerst gebruikt om drie misdadigers, waaronder een gifmengster, 'pijnloos' terecht te stellen.

Na de terugkeer van Koning Willem I uit Engeland wilde die het gebouw niet gebruiken als paleis en gaf het eerst weer terug aan de gemeente Amsterdam. Kort daarna kreeg hij het weer terug, maar hij is er nooit gaan wonen.
Ook als stadhuis is het Paleis op de Dam nooit meer gebruikt.

In 1936 werd het gebouw eigendom van de Staat der Nederlanden.
Het paleis werd af en toe voor bijzondere gelegenheden gebruikt zoals de balkonscène na de inhuldiging in de Nieuwe Kerk.
De enige vorstin, die er graag verbleef was Koningin Wilhelmina.
Koningin Beatrix en Koning Willem-Alexander hebben het paleis regelmatig gebruikt voor ontvangsten en nieuwjaarsrecepties. Koningin Beatrix vierde er haar zestigste verjaardag in 1998.

[1865]
Naatje op de Dam
Ten tijde van Willem III staat er een gedenkteken 'aan den Volksgeest' op de Dam dat was een eerbetoon aan de oud strijders van de Tiendaagse Veldtocht. Bovenop de zuil stond een 'geelbleek Hollandsch Maagdje' dat de Vrouwe Eendracht moest voorstellen. Het beeld was van zandsteen gemaakt en verloor in 1905 een neus en een arm.
Het was geen wonder dat de Amsterdammers haar 'Naatje op de Dam' noemden. Ze stond tot 1914, daar op de Dam, maar moest weg voor de paardentram.


Het standbeeld van 'Naatje van de Dam [1895]

Verjaagd naar het Prinsenhof



Het Prinsenhof was het voormalig Admiraliteits gebouw. aan de Oudezijds Voorburgwal.
Het diende voornamelijk als logement voor hoge gasten.
Toen het stadsbestuur door Lodewijk Napoleon van de Dam verjaagd was, nam het daar zogenaamd 'tijdelijk' zijn intrek in.
De raadzaal, tevens trouwzaal, was veel te klein. Als er veel publiek kwam opdagen deugde de ventilatie niet.
Een bijzonderheid was de 'paternosterlift'. De open liftkooien kwamen stuk voor stuk voorbij en je moest snel instappen want ze stopten niet. Als je per ongeluk niet snel genoeg op de juiste verdieping uitstapte moest je mee naar de zolder en weer terug.
De gemeenteraad zetelde er tot 1988 en in 1992 werd het weer een luxe hotel genaamd: The Grand.

[1988]
De stad wordt bestuurd vanuit de Stopera
De Burgemeester & Wethouders gingen 'samenwonen' met de acteurs van de Nederlandse Opera.
De bouw van de Stopera ging niet zonder slag of stoot.
Tientallen middeleeuwse gebouwen van de joodse buurt rond het Waterlooplein moesten worden gesloopt.
De krakers kwamen in opstand en er braken rellen uit die tijdens de gehele bouw doorgingen


De Stopera aan de Amstel met op de voorgrond een 'Keizerskroon' op de brug die bekend is van 'De slag om de Blauwbrug'

De Stopera staat op het voormalig schiereiland Vlooienburg.
Deze plek werd in 1954 gekozen voor een nieuw stadhuis. Er werd een prijsvraag uitgeschreven door wethouder Joop den Uyl voor het ontwerpen van stadhuis en een ontmoetingsplaats voor burgers.
De Oostenrijkse architect Wilhelm Holzbauer kreeg samen met Bernard Bijvoet de opdracht om een combinatie van stadhuis en opera te ontwerpen.
Bijvoet overleed en werd opgevolgd door Cees Dam.
Het duurde een poosje voor men aan de slag kon gaan want er was eerst geen uitzicht op geld van het Rijk.
In juli 1982 ging de eerste paal de grond in. De feestelijke opening was in september 1986 maar de ambtenaren konden er pas in 1988 in.

Het is nu 2018 en de plannen liggen klaar om de gehele benedenverdieping te verbouwen.
In ieder geval de trouwzalen en de filmzaal gaan plat. De lange gevel van het stadhuis wordt opengebroken zodat Waterloopleinmarkt en stadhuis één geheel vormen, met kramen binnen en buiten.
Daarmee verdwijnt de 'klaagmuur' van de markt. Er komen schuivende glazen panelen voor in de plaats. Het wordt een markthal van 9000 vierkante meter met zicht op hoe het beleid boven de hal gemaakt wordt.
Een stadsloket zal wel blijven. Cees Dam, de medeontwerper van het oorspronkelijke stadhuis/operagebouw, vindt het niet erg dat zijn ontwerp uit 1968 alweer aangepast wordt. De structuur van het gebouw is er sterk genoeg voor.

De Westertoren gezien vanuit de Eerste Leliedwarsstraat

De toren mag wel het meest markante bouwsel van de Jordaan genoemd worden.
Het is een herkenningpunt, niet alleen voor de Jordaan maar ook voor de hele stad.
De klokken worden niet alleen geluid bij begrafenissen en voor andere godsdienstige doeleinden.
Vooral geven de klokken de tijd aan, dag en nacht.
De bijnaam van de Westertoren is Lange Jan of de Ouwe Wester

De kerk is gebouwd door Hendrick de Keijser (1565-1621)
Het is niet precies bekend wanneer met de bouw begonnen is. De eerste steen werd waarschijnlijk in 1620 gelegd. Twee jaar later werd begonnen met de toren. Na de dood van vader de Keijser werd de kerk door zoon Pieter de Keijser en stadsmeestermetselaar Cornelis Danckertsz voortgezet. In 1631 werd de kerk ingewijd.



Het Achterhuis van Anne Frank

De carillonklanken drongen door tot het Achterhuis waar Anne Frank haar in haar dagboek schreef:

Lieve Kitty, vader, moeder en Margot kunnen nog steeds niet aan het geluid van de Westertorenklok wennen,
die om het kwartier zegt hoe laat het is.
Ik wel, ik vond het dadelijk zo fijn en vooral 's nachts is het zo iets vertrouwds.

In de veertiende eeuw werd de beiaard met zijn 50 klokken bediend door een speeltrommel.
Later werd het carillon bespeeld met een stokkenklavier waarmee, muzikaal, prachtige klanken over de Jordaan uitgestort werd. Vanzelfsprekend waren de klokkengieters Hemony de mannen die dit in 1658 mogelijk maakten door zuivere klokken te produceren. Amsterdam heeft vier Hemony beiaarden in respectievelijk de toren van de Oude kerk, de Zuidertoren, de Munttoren en dus de Westertoren. De klok die de uren slaat, de zogenoemde bourdon, is in 1636 door klokkengieter Assuerus Koster gegoten. Twee keer per jaar wordt een nieuw deuntje op de speeldoos aangebracht.

lees ook: Het Carillionoproer

---

Ik ben er als kindje geboren
Ik heb er gestoeid en gespeeld
Ik heb er m'n hartje verloren
Ik heb er veel leed meegedeeld

En waar ik kom, op de aarde
Al is het ook ver hier vandaan
Dan zal ik steeds van je vertellen
Van die mooie, die fijne Jordaan

Aan de voet van die mooie Wester
Heb ik vaak in gedachten gestaan
'k Heb er dikwijls staan te dromen
Van die mooie, die fijne Jordaan

[fragment tekst Willy Alberti]

[1898 / 2006]
Moet de kroon blauw, geel of roze?

In de negentiende eeuw was over de vorm en de kleur van de kroon onduidelijkheid ontstaan.
Uit onderzoek in 1897 door de gemeentearchivaris W.R.Veder bleek dat de twee schelpvormige punten van de mijter uit goud waren vervaardigd en daarom werd de kleur van de mijter van de kroon boven het nieuwe Amsterdamse stadswapen in 1898 officieel goudgeel.
De architect van de Westerkerk, Hendrick de Keijser heeft een kroon op de toren ontworpen naar het voorbeeld van de keizerskroon van Rudolf II [1552-1612] Drie kroon staat op een ontwerptekening uit 1620 en is uiteindelijk na 1631 in het definitieve ontwerp opgenomen.
Een Roomse keizerskroon van Maximiliaan kon na de alteratie van 1578 niet mee boven op een protestantse kerk staan, alhoewel Vondel een gedicht over de roomse kroon geschreven heeft.

De oorspronkelijke blauwe kleur van de mijter is echter nog op vele plaatsen in de stad te zien. Op talloze openbare gebouwen en gevelstenen prijkt op het stadswapen de blauwe keizerskroon. Bijvoorbeeld op het voormalige Burgerweeshuis; in de Mariakapel van de Oude Kerk; op de ramen in de Beurs van Berlage; op de pilaren op de Blauwbrug; in de Noorderkerk; op een gevel Brouwersgracht 118; het Korenmetershuis; de gevels Singel 45 en Staalstraat 7. Op de ambtsketen van de burgemeester uit 1923 is de kroon een beetje paars/blauw geschilderd.
Ook op de Westertoren zelf staat, halverwege de toren, een stadswapen met blauwe keizerskroon.

Een roze hoed
Toch is ook de blauwe hoed niet onomstreden. Er zijn mensen die zeker weten dat de kroon van keizer Maximilliaan van Oostenrijk in werkelijkheid rood was. Iemand suggereerde zelfs om de kroon dan maar roze te schilderen, als verwijzing naar het homomonument aan de voet van de kerk.
En zo is de toren ineens een bron van verdeeldheid en felle discussie, in plaats van de trots van Amsterdam.

De restauratie
2002 kreeg architect Walter Kramer de opdracht een plan te maken. en 10 februari 2004 wordt de begroting door de Rijksdienst voor de monumentenzorg geodgekeurd en 27 februari 2006 begint de restauratie die 10 mei 2007 klaar is.

Veel geluidsvolume
De carillonklanken van de toren drongen door tot het Achterhuis waar Anne Frank haar dagboek schreef.
Het klokkenspel veroorzaakte het carillonoproer onder de omwonenden.
Al in 1987 wilde het stadsbestuur het nachtelijk gelui staken. Er waren klachten van mensen die nieuw in de Jordaan kwamen wonen.
Botsende culturen kwamen in beeld.
Echte 'Jordanezen' die met de klanken van het carillon opgegroeid zijn tegenover de 'yuppen' die rustig willen slapen.
De heeluursklok, de bourdon, is de zwaarste klok van Amsterdam, hij weegt 7509 kg. Ze is gegoten door Assuerus Koster in 1636. De halfuursklok hangt boven in de toren en weegt ongeveer 3700 kg.
De luiklokken en de speelklokken dateren uit 1658 en zijn gemaakt door de beroemde klokkengieter François Hemony.
Het klokkenspel is in 1959 gerestaureerd en telt sindsdien 47 klokken.

De Westerkerk en Keizersmarkt
In 1614 besloot de vroedschap tussen de Keizers- en Prinsengracht de Keizersmarkt in te richten.
In 1620 werd hier de Westerkerk gebouwd, en toen veranderde de naam van Keizersmarkt in Westermarkt.
Een jaar daarvoor was er voor de schutterij een stenen wachthuis gebouwd, de Westerhal, waarin op de begane grond een vleeshal werd ondergebracht.
Aan de zij -en achtergevels van het wachthuis waren luifels aangebracht, waaronder op vrijdag de vlas- en garenmarkt werd gehouden. Verder werden er oude en nieuwe kleren verkocht.
Dit gebouw werd onder protest afgebroken.

naar boven

Noordermarkt / IJspret bij de Noordermarkt [1691] schilderij J v. Beerstraten

De eerste Protestantse kerk
De eeuwenoude Noorderkerk was de eerste kerk in Amsterdam die, speciaal voor de protestantse erediensten, gebouwd werd naar een ontwerp van Hendrick de Keyser
Het gebouw, waarvan de plattegrond een achthoek is en de bovenbouw een Grieks kruis met vier even lange benen.
Net als de Westerkerk, is het gebouw neergezet om de in de 17e eeuw snel groeiende bevolking van de Westelijke Grachtengordel en Jordaan een protestantse kerk te bieden.

[1993-1998]
De Noorderkerk gerestaureerd
Regelmatig zijn er op zaterdag de befaamde Noorderkerkconcerten.

[1934]
Monument ter herinnering aan het Jordaanoproer


Bij de ingang van de Noorderkerk staat een monument ter herdenking aan het Jordaanoproer in de week van 4 juli 1934. Er vielen zes doden en vele tientallen gewonden.
Het beeld stelt twee vrouwen en een man voor, verbonden door een brede band. Hiermee wordt de solidariteit onder de mensen, en de belangrijke rol die de vrouwen hebben gespeeld, gesymboliseerd. "Eenheid is de sterkste keten" Als voorbeeld is de vrouw genomen die op de avond van 4 juli 1934 op de tafel ging staan en zei: "Ik krijg nu zeven gulden minder".
Het bronzen beeld is gemaakt door Sophie Hupkens.

MAANDAG 24 FEBRUARI 1941 
'S AVONDS OM 6 UUR 
SPRAKEN LEDEN VAN DE TOEN VERBODEN 
COMMUNISTISCHE PARTIJ VAN NEDERLAND 
HIER 250 MEDEBURGERS TOE. 

ZIJ RIEPEN OP TOT EEN PROTESTSTAKING 
TEGEN HET WEGVOEREN VAN 400 JOODSE 
AMSTERDAMMERS DOOR DE DUITSE BEZETTER. 
DE VOLGENDE OCHTEND BRAK 
DE FEBRUARISTAKING UIT.

lees verder over de Februaristaking

Een markant verzamelpunt van vele Amsterdammers is de Noordermarkt, op zaterdag de levendige Biologische boerenmarkt.
Een apart deel, rond de kinderspeelplaats, is voor een antiekmarkt.
De kraamhouders hebben een anarchistische inslag en breiden hun handelsplek zodanig uit dat niemand meer op de banken kan zitten en de kinderen gevaar lopen als ze van de schommel of glijbaan tegen alle mogelijke voorwerpen botsen.
Op maandag is er de rommelmarkt die kan evenaren met het Waterlooplein.

naar boven

[1899]
RK Kerk van de H.Ignatius, De Zaaier

De bouw van de rooms-katholieke kerk De Heilige Ignatius, De Zaaier in 1928.

Als een burcht torent de voormalige RK kerk De Zaaier boven het verkeer van de Rozengracht uit.
De kruisen op de torens zijn vervangen door halve manen.
Van een broedplaats van het Socialisme, via Katholiek godshuis, is het gebouw nu een Moskee.

Toespraak Domela Nieuwenhuis in gebouw Constantia 7 april 1899

[1899]
We kopen een Socialistisch bolwerk
Het socialistische vergadergebouw Constantia, waar Domela Nieuwenhuis zijn vlammende anarchistische redevoeringen hield alvorens men naar de Dam optrok, is in 1899 aangekocht om plaats te maken voor RK kerk de Zaaier
Het plan werd opgevat het verenigingsgebouw, Rozengracht 152, van de Vrije Socialistische Arbeidersbeweging, dat wegens hypotheekschuld op 20 maart 1899 in veiling zou komen, aan te kopen. Kerkmeester J.A.A. Grijpink, kaashandelaar, kocht het op eigen naam voor f. 30.100,- en verkocht het voor diezelfde som aan het kerkbestuur van 'de Zaaier'. Zo kon, nog juist vóór het einde van de 19e eeuw de eerste katholieke kerk in de Jordaan worden gesticht.

[1980]
Fatih Moskee


Rozengracht / Fatih Cami Turkse moskee) / de Mimbar (preekstoel) / het Interieur met Mirab (gebedsnis richting Mekka)

Tot 1971 was het een kerk, daarna stond het gebouw leeg en werden er tapijten en muziekinstrumenten opgeslagen, waarna er in 1980 de Fatih Moskee in gevestigd werd.
Er moet veel gebeuren voor er gebeden kan worden. De aanpassingen en het lekke dak kost enige miljoenen.
Fatih is de naam van een grote en wijze koning van het Ottomaanse Rijk. Die wijsheid probeert het bestuur van de Moskee uit te dragen door een opendeur-gedachte te gebruiken om bewoners van de Jordaan, ook niet-moslims, voor alle mogelijke ontmoetingen uit te nodigen.
Samen met de Westerkerk worden er gezamenlijke vieringen op bevrijdingsdag gehouden.

naar boven

[1929]
Roothaanhuis Rozengracht 133

Rozengracht

Koning Willem I had een hekel aan katholieken
De ordegeneraal van de Jezuïeten, Johannes Philip Roothaan [1785-1853], kon alleen in vermomming zijn eigen kerk 'de Krijtberg', waar hij misdienaar geweest was, bezoeken. Roothaan werd in wassenbeeldenkabinetten op de kermis afgebeeld als een monster dat cholera verspreidde.
Het geboortehuis van Roothaan staat in de Laurierstraat op nr. 62/64.
Het huis is in 1932 afgebroken en vervolgens weer herbouwd. Een gevelsteen toont een reliëfkop van Roothaan.

Roothaan, kreeg, na melding van gebedsverhoringen, een onderzoek ter voorbereiding van zijn zaligverklaring.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het Pater Roothaan Genootschap opgericht. Er kwamen elk jaar op 8 mei groepen bedevaartgangers uit heel Nederland naar de Krijtberg. Sinds de jaren tachtig is de bedevaart teruggelopen.

Aan de Rozengracht nr. 133 werd in 1929 het 'Clubhuis Joannes Roothaan' voor katholiek jongerencontact opgericht dat gewoonlijk het Roothaanhuis wordt genoemd.
Voor dit parochiegebouw liet men eerst het oog vallen op het verenigingsgebouw 'de Harmonie', Rozengracht 207-213.
Door aankoop, van de panden Rozenstraat 146 en 148 en Rozengracht 129-135, kreeg men de beschikking over een terrein, recht tegenover de te bouwen kerk en pastorie, dat zich van de Rozengracht tot de daarachter gelegen Rozenstraat uitstrekte.

Parafernalia Joannes Roothaan

Exodus
Hoewel het parochieleven, ook dank zij de activiteiten die vanuit het Roothaanhuis werden ontplooid, aanvankelijk opbloeide, kon de langzame neergang toch niet worden tegengegaan.
Na de tweede wereldoorlog raakte de Jordaan als woonwijk achter wat nieuwbouw betreft.
Jonge gezinnen verlieten meer en meer de buurt zonder dat andere daarvoor in de plaats kwamen.
Zo verloren kerk en clubhuis steeds meer hun functie.
Al rond 1960 probeerde men het Roothaanhuis aan de Erven Lucas Bols te verkopen, dat lukte niet.
Nadat in 1964 nog op bescheiden wijze het derde eeuwfeest van 'de Zaaier' was gevierd, ging het clubhuis in 1968 over aan de stichting 'Wijkwerk Zuid-Jordaan'.
Tegenwoordig zijn in het gebouw kantoren en de discotheek More Amor gevestigd.

De Krijtberg
Aan het Singel, stond een pand genaamd De Krijtberg dat in 1654 door een jezuïet was gekocht met als doel er een bedehuis in te vestigen. Niet veel later werd achter dit huis een schuilkerk gebouwd die onder het patronaat van de heilige jezuïet Franciscus Xaverius kwam te staan. Ook na de opheffing van de orde tussen 1773 tot 1814 bleef deze kerk in handen van jezuïeten. In 1835 werd een nieuwe pastorie gebouwd. In 1857 kwam de nieuwe parochie St. Ignatius tot stand, bestaande uit De Zaaier, toen aan de Keizersgracht, later aan de Rozengracht, als hoofdkerk en De Krijtberg als hulpkerk.

naar boven

Oorspronkelijk gebouwd als een bioscooptheater door architect M.Geldmaker, samen met Zeeger Gulden, gemeenteraadslid en lid van 'Architectura et Amecitia'.

[1918]
Variététheater
Bij de opening stond de revue 'Weet 'k veel', met Martha Geus in de rol van 'Roosje van de Rozengracht'.
Er werden stukken van Herman Bouber en Jan Lemaire opgevoerd.

[1972]
Mickery theater
Voor avant-garde theaterproducties, onder leiding van de inmiddels overleden Ritsaert ten Cate.
Mickery verdween naar een boerderij in Loenersloot.

[1990]
Art & Pro kwam er voor in de plaats.
Het gebouw werd gerenoveerd en de gevel in oude staat hersteld.
Het Rozentheater werd nu hét Amsterdamse theater voor een jong publiek, voor iedereen die op zoek is naar theater dat er nu toe doet.
Bijzondere theatervoorstellingen, van de huisgezelschappen de Toneelmakerij ontstaan uit de fusie tussen Huis aan de Amstel en Wederzijds, en het Syndicaat en van verschillende gasten vinden er plaats.

[2012]
Het theater krijgt geen subsidie meer
Voor programmering is geen budget beschikbaar en de vraag is wat er met het gebouw moet gebeuren.

[2013]
Boom Chicago
Een improvisatiecomedygezelschap is in het Rozentheater neegestreken.
Stand-up comedians treden er op in een programma dat aansluit op de actualiteit.
Hun oude theater was de Chicago Social Club, het voormalige Leidseplein Theater.

naar boven

[1669]
Het huis waar Rembrandt van Rijn woonde


Rozengracht 184, het sterfhuis van Rembrandt van Rijn

Het laatste huis van Rembrandt van Rijn, één van de belangrijkste schilders van Nederland.

Rembrandt werd geboren in 1606 te Leiden. Hij ging in de leer bij de schilder Jacob van Swanenburgh.
Jaren later werkte Rembrandt in Leiden een eigen atelier.
Rembrandt kreeg veel opdrachten uit Amsterdam om portretten te maken. Daarom verhuisde hij naar de grote stad. Daar trok hij in bij de kunsthandelaar en meesterschilder Hendrick Uylenburgh.

Rembrandt verhuisde in 1639 met zijn eerste vrouw naar het zogenoemde Rembrandthuis dat nu een museum is. In 1658 was Rembrandt genoodzaakt zijn huis aan de Jodenbreestraat te verkopen. Met zijn gezin verhuisde hij naar een kleine woning aan de Rozengracht waar hij een kunsthandel begon. In 1669 schilderde hij zijn twee laatste zelfportretten.
Op 4 oktober 1669 stierf Rembrandt in zijn huis op Rozengracht nummer 184.

Koning Willemshuis / Handenarbeidslessen

Verenigingsgebouw gebouwd door J. van Maurik
Het buurthuis werd Koning Willemshuis genoemd ter ere van de onafhankelijkheid in 1813.

Drankmisbruik
Armoede werd in de negentiende eeuw gezien als een opvoedingsprobleem.
Als het volk deugden als arbeidzaam, zuinigheid, netheid en huiselijkheid zou worden bijgebracht, zouden de misstanden vanzelf verdwijnen.

'... met de onverholen erkentenis dat eene bestrijding der heerschende drinkgewoonten het doel daarvan was...'

Kinderen werden in het Koning Willemshuis bezig gehouden met handvaardigheid. De jongens tekenden, de meisjes handwerkten.

Het huis werd in 1864 geopend op initiatief van de hervormde predikant, ds. C.S. Adama van Scheltema, die een der eersten was die de 'geestelijke sanering van de Jordaan' in daden omzette. Hij hield eerder, in een achterkamer aan de Tuinstraat, bijbellezingen voor de arme bevolking van de buurt NN, zoals de Jordaan bij de gemeente te boek stond. Hij wist veel Jordaners zover te krijgen dat zij hun avonden doorbrachten in het Willemshuis in plaats van in de kroeg. Ook organiseerde hij volwassenenonderwijs om het analfabetisme te bestrijden. Bovendien zorgde hij er voor dat de Jordaan eindelijk werd aangesloten op het waterleidingnet

> lees hier meer

naar boven

Voor- en achterzijde van het Anne Frankhuis

De specerijenhandel van Otto Frank
Dit feit heeft de wereldvermaardheid van het huis ten gevolge gehad, want in 1942 gingen hij en zijn gezin en later ook de familie Van Pels in het bovenste deel van het achterhuis onderduiken.
Het dagboek van Anne Frank, een dochter van Otto Frank, die nog maar net dertien was bij haar komst in het achterhuis, heeft de onderduikjaren 1942/44 op indringende wijze vastgelegd.

De dagboeken

Na de oorlog bijna afgebroken.
Toen de toenmalige eigenaar NV Berghaus, een mantelfabriek, het pand wilde slopen, was de publieke verontwaardiging zo groot dat hij het besloot te schenken.
Op 3 mei 1957 werd de Anne Frank Stichting opgericht met het doel het pand te herstellen.

> lees hier meer

naar boven

Inwijding Russisch-orthodoxe kerk

In de Orthodoxe Kerk omvat de kerkwijding het oprichten van een altaar, het zegenen van de kerkmuren met myron [chrisma-olie], het plaatsen van relieken in het altaar en het wijden van de altaarkleden.
Aangezien het altaar uit de vorige kerk was meeverhuisd, beperkte de viering in de Tichelkerk zich tot het wijden van de altaarkleden en de muren en het plaatsen van nieuwe relieken.
Ook de vroegere altaarsteen van de Tichelkerk berust onder het altaar van de kerk.

[1912]
Tichelkerk Lijnbaansgracht

De Tichelkerk is gebouwd als kloosterkerk van de Minderbroeders Kapucijnen. Ten gevolge van het teruglopende aantal broeders moest het klooster in 2004 de deuren sluiten. De wens van de kloosterorde om de kerk voor de christelijke eredienst te behouden werd vervuld toen met de Russisch-orthodoxe parochie een overeenkomst kon worden gesloten.

naar boven

[1880]
Hersteld Apostolische Zending Kerk - stam Juda Bloemgracht 98


Bloemgracht

Deze zaalkerk was oorspronkelijk een Christelijk Gereformeerde Kerk, de Bloemgrachtkerk.
De kerk kwam op de plaats van Pakhuis Aken. Daar werden ook al godsdienstoefeningen gehouden.
Theodorus van Schelluyne, predikant van de Amsterdamse Gereformeerde kerk, woonde op de Bloemgracht.
Tot de zogenoemde 'doleantie' in 1892 was de kerk Nederduits Gereformeerd. dr. Abraham Kuyper preekte er regelmatig.
In 1927 werd het gebouw verbouwd tot de huidige kerkgemeente.
De bouwstijl wordt tot de zogenoemde Willem II gotiek gerekend.
Samenkomsten zijn iedere zondagmorgen om 10 uur. Er is ook zondagschool en een crèche.
De Hersteld Apostolischen verwijzen naar de eerste Kerk die door de Apostelen is gesticht nadat de Heilige Geest was uitgestort.

> lees meer over samenkomsten op de Bloemgracht

naar boven

Van Remonstrantse kerk naar TV studio.
In tegenstelling tot het socialistische bolwerk, gebouw Constantia dat 'degradeerde' tot kerk en moskee, is ook een omgekeerde beweging waar te nemen.
De Rode Hoed is een debatcentrum geworden in een voormalige Remonstrantse schuilkerk aan de Keizersgracht.

[1629]
Hoedenmakerij
Hier woonde in de 17e eeuw de hoedenmaker Claes Harmensz. Roothoet.
Zijn werkplaats had hij achter zijn woonhuis.

"Hier maakt men hoeden
om de hersens in te sluiten
Op dat het los verstand
daar niet mag vliegen buiten".

Het gebouw werd voor de Remonstrantse Gemeenschap aangekocht door wijnkoper Antoni de Lange en doctor Jan van Hartoghvelt.

De hoedenmakerij werd afgebroken en in 1630 werd er een schuilkerk gebouwd, die tot 1957 dienst deed als Remonstrantse kerk.

[1989]
Nieuw links
Huub Oosterhuis ontdekte dat het gebouw leegstond.
Hij besloot er zijn studentenecclesia en een discussiecentrum in te vestigen .
In de Rode Hoed werd de talkshow van Sonja Barend opgenomen en later Het Lagerhuis.

[1991]
Het Sociaal Democratisch Vernieuwingsplatform
In 1991 en 1992 werden bijeenkomsten in de Rode Hoed te Amsterdam georganiseerd uit onvrede over de koers van de Partij van de Arbeid; deze bijeenkomsten leidden tot de oprichting van het Sociaal-democratisch Vernieuwingsplatform (SVP); in dit platform speelden André van der Louw en Johan S. Wijne een prominente rol; na de vorming van het paarse kabinet in 1994 verliepen de activiteiten van het SVP.

naar boven

Handelsschool [1931] / Gevelsteen met Amsterdams zegel van een Koggeschip boven de ingang

Hogeschool voor Economische Studies.
Op de plaats van het voormalige Leidse Kerkhof [1664-1897], werd de Eerste Openbare Handelsschool gebouwd.
Het ontwerp is van toenmalig stadsarchitect J.B. Springer in samenwerking met assistent-architect H. Leguyt.
Het gebouw staat op het Raamplein, dat tot 1913 Malagapleintje genoemd werd.
Het werd na vertrek van de Hogeschool voor Economische studies, gebruikt voor tijdelijke huisvesting van onder meer het Barleauslyceum.
De instelling, voortgekomen uit het door S. Sarphati geïnitieerde Inrichting voor Onderwijs in Koophandel en Nijverheid was vanaf de stichting in 1869 tot 1901 gevestigd in het Huis met de Hoofden, Keizersgracht 123 dat nu onder meer gebruikt wordt door het Bureau Monumentenzorg.

naar boven

[1953-55]
Het Marnixbad Marnixstraat


De bouw van het Marnixbad / Het bad in 1962

De gemeentelijke Dienst der Wasch- en Schoonmaak, Bad- en Zweminrichting (wsbz) liet door de Dienst der Publieke Werken een was-, bad- en zweminrichting bouwen aan het Marnixplein..
Je kon daar behalve zwemmen ook 15 minuten douchen, inclusief handdoek en een stukkie zeep. Als de badmeester op de deur klopte moest je er uit en zorgen dat je droog en wel aangekleed was.
Op maandag kwamen huisvrouwen met manden vol kleren daar hun was doen.
Het was een bijzonder bad omdat je banen kon trekken alsof je in de gracht zwom.

Tegeltableau van kunstenaar Peter Alma / Feministische graffiti



Aan de muur was een bijzonder tegeltableau van Peter Alma [1868-1969] aangebracht
Hij was een sociaal geëngageerd kunstenaar, die de zilveren erepenning van de stad Amsterdam en de Albert Schweitzerprijs ontvangen heeft. De architect van het nieuwe Marnixbad vond dat voor het tableau van Alma geen plaats is. Men is van plan het werk op te slaan. Amsterdam Anders/De Groenen is ernstig verontrust over de toekomst van het tegeltableau. Overigens gebruikte feministische actiegroepen het gebouw ook voor andere muurversiering.

Het gebouw was uniek vanwege de voor die tijd zakelijke architectuur, de combinatie van functies - badhuis, wasplaats en zwembad - en het opgetilde naar buiten stekende doelgroepenbad met glazen gevel. Doordat het Marnixbad te oud werd en niet meer voldeed aan de eisen moest het worden afgebroken.
In een Cultuurhistorische Effectrapportage is een beschrijving gemaakt van de archeologische, cultuurhistorische, stedenbouwkundige, typologische en architectonische aspecten van het Marnixbad.
Het bureau Monumenten & Archeologie (bMA) hoopt dat de resultaten ervan onderdeel kunnen uitmaken van het totale plan als bron van informatie en inspiratie, waar integratie van cultuurhistorische waarden de identiteit van het gebied continueren en versterken.

Het nieuwe 'Marnix'

[2001]
Het Marnix
B&W besluit een nieuw multifunctioneel sportcentrum op de locatie van het Marnixbad te bouwen.
Daar staat het nu als een supernieuw sportcentrum.
De naam verwijst nog wel naar het verdwenen het Marnixbad.
De straat en het bad zijn eigenlijk genoemd naar Filips van Marnix, een goede vriend van prins Willem van Oranje, toen die tegen de Spanjaarden vocht. Marnix was belangrijk, want hij gaf de prins vaak goede raad.

Grand café
In het Marnix moesten behalve de nodige fitness en aerobic faciliteiten, waar men tegenwoordig niet buiten schijnt te kunnen, ook een gelikt café-restaurant komen, geen kantine of friettent. 'Sportief hip' moest het zijn, de hele dag open, met ontbijt, lunch en diner
en 's avonds naast bier en fris ook een fatsoenlijke wijn en cocktails.
Er kwamen problemen toen bleek dat Jan-Dirk Paarlberg bij de plannen betrokken was, die was in opspraak is geraakt door zijn banden met de vermeende criminele organisatie van Willem Holleeder.

Waterspiegel
De karakteristieken van het oorspronkelijke zwembad zijn verwerkt in het nieuwe ontwerp. De doorzichtige gevel van de sporthal hangt net als het oude Marnixbad over de Singelgracht. Het zwembad ligt op een half verdiept niveau. Al baantjes trekkend in het wedstrijdbad heb je nog steeds een prachtig uitzicht net boven de waterspiegel van de Singelgracht.

naar boven

Gebouw voormalige Arbeidsbeurs

Wachtende mannen in de Arbeidsbeurs / Wachtende vrouwen [1918]

Arbeidsbeurs [mei 1940]

Het gebouw werd op 26 april 1918 door burgemeester Tellegen in gebruik genomen.
De eerste arbeidsbemiddeling naar Duitsland werd georganiseerd door de Gemeentelijke Arbeidsbeurs
die dateerde van voor de Tweede Wereldoorlog.
Het gebouw was 22 jaar lang de plaats van Arbeidsbemiddeling, waar ook werklozen in de crisisjaren moesten stempelen.
De gemeente, die de beurs stichtte, deed dit vooral om de 'arbeidsbemiddeling' zoals die in de kroegen en koffiehuizen plaats vond, een officiele plaats te geven.

[1940]
Arbeidsbemiddeling naar Duits model
Het werd een taak van de Rijksoverheid. Per 1 mei 1940 werd de Nederlandse directie en de 'Deutsche Dienststelle' overgebracht naar gebouw 'Atlanta' aan de Stadhouderskade. Van daaruit werd de Arbeitseinsatz geleid.
Het gebouw Passeerdersgracht speelde vanaf die datum een ondergeschikte rol.

[1941]
Arbeitseinsatz
Het Gewestelijk Arbeidsbureau (GAB) was verantwoordelijk voor de arbeidsbemiddeling.
Maar de belangrijkste opdracht van de Duitsers was om Amsterdammers te selecteren voor de zogenoemde 'Arbeitseinsatz'.
Er werden daartoe voor de vorm medische keuringen uitgevoerd bij mannen die in Duitsland moesten gaan werken. Wie daar geen zin in had moest onderduiken om niet op straat opgepakt te worden.
'Goede' ambtenaren van het GAB probeerden de uitslagen van die keuringen zodanig te manipuleren
dat men niet voor uitzending in aanmerking kwam.

[1942-1945]
Daden van verzet
Wim Venema was zo'n ambtenaar die niet aan de Arbeitseinsatz wilde meewerken..
Hij trad in mei 1942 als arbeidscontractant in dienst op het hoofdkantoor van het GAB in gebouw Atlanta. Door het opmaken van vervalste papieren en het laten 'verdwijnen' van adressen in GAB-bestanden, stelde hij mensen die voor terugvoering in krijgsgevangenschap of tewerkstelling in Duitsland in aanmerking kwamen in staat te ontsnappen.
Daarnaast was hij betrokken bij het drukken en verspreiden van illegale krantjes.
Hij pikte daarvoor stencilpapier en inkt uit het GAB-magazijn. Ook was hij lid van de illegale Ordedienst.
Vijf dagen na de door het verzet gepleegde moordaanslagen op negen 'foute' GAB-ambtenaren
werd Venema gearresteerd en op 18 januari 1945 met tien collega's op de Amsteldijk in Amsterdam gefusilleerd.

> Lees hier verder

Passeerdersgracht in 1905 / Interieur van de Armen-Inrigting

Het donkere gebouw op de Passeerdersgracht 17 was een 'Armeninrichting'
De bewoners van de inrichting sliepen in zalen met hangmatten.
De tekst die boven de hoofden van de behoeftigen aangebracht was:
"Als wij voedsel en deksel hebben zullen wij blijde en vergenoegd zijn"
Tot het jaar 1923 was er een eetzaal waar 400 mensen konden aanschuiven.

Gunters en Meuser gezien vanaf de Prinsengracht

Johannes Petrus Gunters 20 jaar oud start samen met zijn moeder een handel in schoenmakersgereedschappen en fournituren. Zijn vader Arend Christiaan Gunters was in 1806 bij een ongeval op een bouwwerk omgekomen.
Het zaakje was eerst gevestigd aan de Prinsengracht 46 waar nu café Het Bruine Paard is.

[1870]
Verhuizing van de zaak van de Prinsengracht naar de Egelantiersgracht 2, onder de naam Gunters en Santveer. Als Santveer overleden is wordt in 1876 Gunters en Meuser opgericht door J.P. Gunters jr. [40 jaar] en C.F.C. Meuser [26 jaar].
Door deze associatie en door het feit dat de toenmalige uitbreiding van Amsterdam plaatsvond, komt de zaak tot grote bloei.
[1916]
Uitbreiding door het eigen pand en de inmiddels aangekochte belendende panden Egelantiersgracht 4 en 6, een voormalige kapperszaak en een café, te slopen.
Een modern nieuw gebouw wordt uit gewapend beton opgetrokken. De architecten Wormser en Vorkink, medewerkers van Berlage ontwerpen het pand in de stijl van de Amsterdamse School.
Het wordt in 2002 officieel een Rijksmonument.

naar boven