|

|
|
Wie woorden kan lezen heeft dat geleerd
Dat gebeurde
in het begin ongemerkt tegelijkertijd met het leren ademhalen, krijsen
en rare bewegingen met je armen en benen maken.
Later moest dat allemaal een beetje geordend worden en mocht je
dat leren niet meer uit je zelf laten komen, maar stonden mensen
met boeken en controlelijsten in hun hand om je een en ander over
nut en noodzaak van het lezen bij te brengen. |
|
Leren lezen moet nuttig zijn
Dat leren
lezen nuttig moet zijn is wel gebleken toen letterkunde en wetenschap
ontwikkeld werden dankzij het vermogen van mensen die lezen en
schrijven geleerd hadden.
Om in je eentje met een boekje in een hoekje stil gaan zitten
lezen was in de oudheid ongewoon en asociaal. De meeste luiden
waren analfabeet en de teksten die door monniken netjes opgeschreven
werden waren bedoeld om voorgelezen te worden.
|
|
|

Gevaarlijke
vrouw: Tamara de Tempica
Stefan
Bollmann gaat in 'Vrouwen die lezen
zijn nog steeds gevaarlijk' op zoek naar het verhaal achter lezende
vrouwen in de fotografie en de schilderkunst en ontdekt dat zij
in voorbije eeuwen vaak als een bedreiging werden gezien. Met
elk boek dat ze lazen, werden de vrouwen slimmer en dus gevaarlijker.
Ze begonnen immers vragen te stellen over de beperkingen van hun
eigen wereld.

Bij de kapper:
Chris Benett

Liggende
non: Fernando Botero
Gustave
Flaubert verzette
zich tegen het idee om woorden aan plaatjes te koppelen
Zelfs de mooiste literaire beschrijving, vond Flaubert, wordt
verslonden door de meest armzalige tekening.
Terwijl een geschreven vrouw duizenden verschillende vrouwen
voor de geest brengt, lijkt een getekende vrouw op een
vrouw, dat is alles.'
Er
valt meer te lezen
Bijvoorbeeld leest een moeder van het gezicht van haar kind af
wat er van binnen borrelt.
De waarzegster
leest in een kristallen bol de toekomst en de boer leest uit de
bewegende wolken en het gedrag van de dieren het weer voor de
volgende dag af. |
|

De ontsnappingskunstenaar
Houdini is een geboeid lezer
Lezen
is verzamelen
Zoals je korenaren kunt lezen, en paddenstoelen, bosvruchten of
kruiden verzamelt doe je dat op een speciale, uitgelezen, manier.
Lezen is dan kiezen. Je moet iets weten over wat je verzamelt
opdat je geen giftige paddenstoelen of zure bessen plukt.
Mij spreekt
de blomme een tale,
Mij is het kruid beleefd,
Mij groet het altemale,
Dat God geschapen heeft!
Guido
Gezelle
Maar wat en
hoe je ook leest je moet eerst de tekens, of de tekenen leren
begrijpen.
Er gaat een cultureel proces aan vooraf. Pas daarna veranderen
beelden in reeksen die je als lettertekens in je hoofd moet prenten.
Daarna moeten die dode letters tot leven gewekt worden.
In ieder geval
is het leren lezen op school geen technische kwestie van het opdreunen
en opschrijven van het alfabet en het verzamelen van een verplichte
hoeveelheid woorden uit een verplichte woordenlijst.
Echte teksten zijn niet geschreven als oefenstof voor het leesonderwijs,
maar het zijn teksten die in een zinvolle interactie tussen schrijver
en lezer bestaan.
Op een Freinetschool zeggen ze:
Levend Lezen moet leiden tot Lezend Leven.
Dat
gaan we onderzoeken
Er wordt de
laatste jaren steeds meer empirisch onderzoek gedaan naar de sociaalmaatschappelijke
opbrengsten van het lezen.
Het zijn onderzoeken die geen pijn doen en waarvoor geen hersens
opengesneden worden.
Er worden verschillende uitslagen van die onderzoeken gepubliceerd.
Meestal moet vervolgonderzoek plaatsvinden en in vele gevallen
gaat het er om meer geld voor het onderwijs beschikbaar te krijgen.
Het lezen van verhalen en gedichten, stimuleert onze sociaal-emotionele
ontwikkeling. Maar onze hersenen maken weinig onderscheid tussen
de ervaringen die we zelf opdoen en die waar we over lezen. Op
Mri-scans is te zien dat daarbij dezelfde hersengebieden actief
worden. Ons brein gebruikt dezelfde neurale netwerken voor het
leggen van contacten met andere mensen als voor het begrijpen
van verhalen die je leest. Niet onderzocht is of er een waardeverschil
is tussen een gebeurtenis die je zelf meegemaakt hebt en een iets
waar je over leest. Dat is jammer.
Een echte
lezer wil zich echt laten vangen door een tekst. Die wil in een
andere wereld belanden en dan maakt het niet uit hoe lang je over
een bepaald woord of een bepaalde zin doet.
De Britse schrijver David Mitchell geeft vijf redenen om
een boek te lezen: vervoering, politiek, bevrijding,
metafoor en schoonheid. De combinatie van dit alles
vond hij in Alice in Wonderland. Over de wereld waarin
Alice terecht komt nadat ze door de spiegel is gesprongen, zei
hij: De Spiegelwereld is fictie en Alice is de lezer. Het
is prachtig hoe Alice in de schoorsteenmantel op gezogen wordt,
half onwillekeurig, precies zoals wij het niet merken als we volkomen
in de ban van een boek zijn.
|
|

Brillenverkopers, een prent van Jan Collaert (1591)
Conspilcilla:
de uitvinding van de bril


Cicero
sprak:
Ons scherpste zintuig is het gezichtsvermogen.
De
filosoof merkte dat we een tekst die we gezien hebben, beter onthouden
dan een die we alleen maar gehoord hebben.
De ogen zijn de plek waar de wereld binnenkomt. Letters worden
opgenomen door de ogen.
In het jaar 65 voor Christus klaagt Cicero dat vanwege zijn
slechte ogen er niets anders op zit, dan me door slaven
te laten voorlezen.
Die slaven moesten dan wel lezen leren.

Leessteen
In de Griekse
wereld was bekend dat geslepen glas en stukken halfedelsteen,
zoals Beryl, gebruikt konden worden om objecten te vergroten.
Vandaar misschien het woord 'bril' ?
De
dichter Leo Vroman schreef:
Gedrukte
letters laat ik u hier kijken,
maar met mijn warme mond kan ik niet spreken,
mijn hete hand uit dit papier niet steken;
wat kan ik doen? Ik kan u niet bereiken.
(fragment
uit: 'Voor wie dit leest' 1949)
Rutger
Kopland schreef:
Een steen
in Leeuwarden
Je staat te lezen en daar staat
in Leeuwarden ligt voor mij
een steen en die is deze.
Maar nu je
dit leest ligt hij
te zeggen in je hoofd ben ik
voor jou geen steen meer.
Rutger Kopland,
uit: 'Over het verlangen naar een sigaret', uitg. v Oorschot 2001
|
|
|

Dat zoeken
we op in de Kinderbibliotheek
Kinderen kunnen
uit boeken wat leren.
Ze komen er achter hoe de binnenkant van hun cavia eruitziet.
Behalve educatief is lezen ook gewoon leuk.
Maar in kinderboeken worden ook serieuze zaken als echtscheiding
beschreven. Dan zijn die leuke kinderboeken met een vette verborgen
agenda geschreven.

Een kinderbibliotheek
in vroeger tijden
Soms vragen
kinderen, vaak pubers, aan de bibliotheekjuf: Heb je
nog zon boek om te huilen? Er zijn ook ouders
die dan bezorgd vragen of dat wel nodig is, al die sombere boeken.
Maar dat heeft ook een functie. Ze lezen dat zielige boek en huilen
erom, maar voelen zich daarna weer opgelucht. En als je je eenzaam
voelt, kan een boek je meesleuren naar een andere wereld.
Lees ook:
Lezen
met je eigen woordenschat
Bezorgde
moeders met lezende kinderen
Is
lezen belangrijker dan spelen?
Normen
en waarden in kinderboeken
Lastenia
wat nog aan
woorden
in mij wakker ligt
kan ik voor alle dag gebruiken
ik kan het bloed doen stollen
ik kan in andermans gedachten
wonen en er vruchten stelen
ik kan als
een hond geslagen
huilen en ik kan spelend met vuur
mijzelf overwinnen
maar leven kan ik niet
het leven hangt buiten
het bereik van de klanken
zinnen en woorden
die ik als ledematen
lief heb gekregen
om een liefde
die ik als zon
op het water heb zien schijnen
om een liefde die als licht
op mijn huid staat te branden
Simon Vinkenoog
in Atonaal. 1952 |
|
Lezen
gaat wel wat langzaam
We lezen gemiddeld
250 woorden per minuut, terwijl we een denksnelheid hebben van
1200.
Dat is ontdekt door in een paar zinnen de letters van woorden
door elkaar te husselen.
Wat bleek? Onze hersens hadden genoeg capaciteit over om die rommelige
onzin gewoon te lezen.
Als je wat sneller wilt lezen moet je niet elk woord meerdere
keren lezen. Je moet ook niet binnensmonds mee mompelen. Dat hebben
we op de lagere school wel gedaan, maar men is vergeten het nadien
weer af te leren.
En dan het lezen van hele woorden als een afbeelding. Je kunt
zelfs een stuk of vijf woorden aan elkaar plakken voor een plaatje
van een stuk tekst. Om nog maar te zwijgen over het diagonaal
over een hele pagina te 'scannen'. Hopla, klaar is Kees.


De kinderjury
aan het werk voor de Kinderboekenweek
Korte
autobiografie
Woorden zijn
zonderlinge woningen:
één haar op mijn hoofd was gekrenkt door liefde;
dat werd een dorp met strodaken en tuinen,
toen de mist van mijn adem was opgetrokken,
toen de troffel van mijn keel stillag
en de mortel van mijn tanden;
één haar op mijn hoofd dacht en één
viel uit;
dat werd een ziekenhuis, dat werd een buiten:
toen ik zweeg stond het daar, één uur lang.
Woorden zijn
een ongewoon gezang:
een ongeloofwaardige waslijst vult men er mee.
Een boek? Nee. Een brief? Nee.
Een vers van gele en rode goederen,
boezeroenen van woede en liefdeshemden,
vult men er mee.
Woorden zijn
korte telegrammen.
Men zet zijn tranen op om ze te lezen;
om ze te horen doet men oren aan.
Eén haar op mijn hoofd was gekrenkt door liefde,
één haar op mijn hoofd dacht en één
viel uit
en ik wilde in grote en kleine woorden
wonen als een boodschap van overzee,
om deernis te vragen of vrees aan te jagen,
maar ook daar ontbraken de deuren.
Jan Elburg,
in: het tijdschrift Atonaal, red. Simon Vinkenoog 1952 |
|
Waarom
lezen we niet meer?
Bureau Intomart kreeg van de boekenbranche opdracht te onderzoeken
waarom er minder boeken gekocht, of in de bibliotheek geleend
worden. Ze hebben de cijfers op een rij gezet, maar een reden
hoe het komt dat die cijfers zo laag zijn geven ze er niet bij.
Ik kan daar wel iets bij bedenken. Boekwinkels zijn supermarktketens
met wonderlijke namen geworden. Dat gaat natuurlijk mis, want
boekenkopers houden meer van een intieme sfeer en persoonlijk
advies van de boekhandelaar zelf. De boeken zijn in het algemeen
aan de dure kant en het is voor een gemiddeld gezinsinkomen in
de crisistijd een te hoge uitgave.
Dat is echter niet een reden dat we tegenwoordig minder lezen.
Kinderen gebruiken bijvoorbeeld uitbundig de zogenaamde sociale
media om hun rantsoen letters binnen te krijgen. We googelen eerder
dan we iets in een papieren naslagwerk opzoeken. Wat het verschil
is in leesvaardigheid en leesplezier is wel duidelijk.
Toch surfen we ons gek op het web en laten ons opwinden door alle
zogenoemde gadgets en apps die, meestal, nutteloos geruis rondstrooien.
Dat gaat natuurlijk ten koste van een rustige avond met een kopje
thee en een goed boek voor het haardvuur. En ga me nu niet voorhouden
dat ik dat ook met een E-book zou kunnen doen want dat is niet
waar. Het is nodig om nadenkend aan het topje van je vinger te
likken en een papieren bladzijde om te slaan om in de ban van
het boek te verkeren.

De social media
Boekenkastjes op straat
Als je eigen boekenkast vol is komt er een moment van twijfel.
De tweedehands boekhandel haalt zijn neus er voor op, tenzij je een bijzondere eerste druk van een beroemde schrijver
kwijt wil.
Maar het zijn meestal de pockets, de vergeten auteurs, of de kookboeken die uit de smaak zijn die naar de papierbak
gaan.
In het beste geval zet je ze in een doos er naast.
Bibliotheken hebben ook dit dilemma, gaan we de boeken
digitaliseren of doen we ze weg.
Een letterenfaculteit bedacht dat de studenten ze voor één euro
mee konden nemen.
Het bleek dat veel studenten, ondanks de digitalisering, toch nog
papieren boeken lazen.

Weesperzijde, het boekenkastje van Renate Dorrestein
In de stad verschijnen overal boekenkastjes waar men
uit huis geplaatste lectuur gratis aanbiedt.
Niet zelden hebben weer en wind daarin vrij spel en blijven de
boekjes kletsnat liggen.

De bewoners van de Boomstraat hadden een goed plan om een telefooncel om te bouwen tot een mini-bibliotheek.
Sinds iedereen communiceert met een eigen phone zijn de publieke telefooncellen uit het stadsbeeld verdwenen en aan hergebruik toe.
|
|
|

Een boek is
van papier gemaakt
Neem een boom,
vermaal die tot pulp,
pers het water uit het papje
en je hebt papier.
Snij het vel in stukken
druk er een begrijpelijke tekst op. Doe er een kartonnen kaft
omheen en je hebt een boek.
Zet het boek in je kast en lees af en toe een stukje.
|
|
Wat
is een boek eigenlijk?
Een boek is
geen doos vol woorden.
Een schrijver schrijft geen boeken, een schrijver maakt teksten.
Een literaire tekst, opgeslagen in een boek, gaat voorbij aan
het feit dat het boek een autonome opeenvolging van ruimte en
tijd is.
Lettertekens omvatten de ruimte, lezen bepaalt de tijd.
Boeken zijn in principe bakken met al dan niet literaire teksten.

|
|
Oude
kunst is:
Een schrijver schrijft teksten, de rest wordt door ambachtslieden
gedaan. In de oude kunst worden alle boeken op dezelfde manier
gelezen.
Nieuwe
kunst is:
Een schrijver maakt zelf boeken en is verantwoordelijk voor het
gehele proces.
In de nieuwe kunst vereist elk boek een andere manier van lezen.
Een boek lezen, is zijn structuur waarnemen.
Het niet nodig om daarvoor vijf jaar op een Faculteit der Letteren
door te brengen.
Lees
ook:
Onleesbare taal
|
|
|


|
|

Het
bekijken van de plaatjes in een prentenboek is hetzelfde als lezen.

Soms zijn sprookjes wijze lessen
Dan heten het fabels waarin de dieren met elkaar kunnen praten.
Zoals de Leeuw die door een Muis gered wordt als hij in een net verstrikt raakt
.
|
|

Mijn
spelen is leeren, mijn leeren is spelen.
En waarom zou mij dan het leeren vervelen?
Het lezen en schrijven verschaft mij vermaak.
Mijn hoepel, mijn priktol verruil ik voor boeken:
Ik wil in mijn prenten mijn tijdverdrijf zoeken;
't Is wijsheid, 't zijn deugden, naar welke ik haak.
Hieronymus van Alphen, Kleine gedichten voor kinderen.
|
|
|
Begin
met een aapje

P.J. van
Geldorp, A is een Aapje, ca. 1907
Kinderen
leren lezen te beginnen met: 'A is een aapje dat eet uit zijn
poot en B is de bakker die bakt voor ons brood'.
Ook
de leesplankjes beginnen met een aapje dat een keurig
jasje aan had en met zijn mutsje zwaaide. Het circusaapje
zat boven op een dak aan een touw vast. Dat was pedagogisch niet
zo correct. De bok stond voor de bokkenwagen en de schapen stonden
in de wei. Koeien kwamen niet in het verhaal voor.
Voor de kinderen was verwarrend dat alle mensen onder hun eigen
naam afgebeeld waren, behalve de jongste die heet 'zus'.
De dieren hadden ras- of soortnamen, behalve de poes die heet
Mies. |
|
Leren
lezen met een plankje

Theo
Thijssen stelde vast dat je op school leerde lezen en nog een
paar dingetjes
Dat ging dan met het leesplankje dat honderd jaar geleden door
bovenmeester Hoogeveen uit Stiens bedacht is.
Voor de klas stond een levensgrote leesplank met richels waarop
woorden geplaatst konden worden.
Sinds die tijd zijn vele leesplankjes in omloop gebracht. Ze groeiden
met hun tijd mee.
De letters waaruit de woorden samengesteld werden stonden educatief
een stukje uit elkaar.
Een
digitale leesplank
Met de opkomst van de computer in de klas worden andere eisen
aan de digitale educatieve middelen gesteld. Op de plaats van
een grote leesplank hangt een Digiboard en de meester maakt
zijn vingers niet meer vuil aan krijtjes, hij download zijn les
met een laptop.

In ieder geval was er bij de posterijen aanleiding gevonden om
er in 2006 een serie zomerpostzegels met aap noot mies uit te
geven.
Lees hier meer over leesplankjes
|
|
Lezen
met een Hanenboek

Haanillustratie
uit Groot A, B, C boek, eind 18de eeuw.
Deze boeken werden van de 16e tot de 19e eeuw als een Abecedarium
gebruikt. Het werden hanenboek genoemd omdat er een houtsnede
met een haan op de titelpagina stond. Ze hadden een gevarieerde
inhoud voor het lees- en schrijfonderwijs. Behalve schrijfvoorbeelden
in diverse lettertypen stonden er in zulke boekjes ook stichtende
verhalen.

Rick Beerhorst
/ Kinderen oefenen hun zintuigen
|
|
|

Lees ook:
Lezen
voor je plezier
|
|
Verheffing
van het volk
In
1865 besloot de Cubaan Saturnino
Martínez
sigarenmaker en dichter, een krant te maken voor de arbeiders
in de sigarenindustrie.
Er moesten niet alleen politieke onderwerpen in staan, maar ook
artikelen over wetenschap en literatuur, gedichten en korte verhalen.
Zijn opzet was 'om op alle mogelijke manieren het volk te verheffen'.
Maar Martínez ondervond al gauw dat zijn krant door het
analfabetisme niet echt populair was: slechts 15 procent van de
werkende bevolking kon lezen. In overleg met de directeur van
de fabriek werd een arbeider gekozen als voorlezer, betaald door
zijn medearbeiders.
Voorgelezen werden geschiedenisboeken en didactische romans en
een handboek over politieke economie.
Er werd hevig over de inhoud gediscussieerd.
De voorlezingen werden zo populair dat ze overgenomen werden door
andere fabrieken.
Maar dat succes leverde ze al gauw de reputatie van subversiviteit,
en in mei 1866 verbood de gouverneur van Cuba om 'de arbeiders
van de sigarenfabrieken af te leiden door het voorlezen van boeken
en kranten'.
De politie moest erop toezien dat dit verbod nageleefd werd. Clandestien
werd er nog hier en daar voorgelezen, maar tegen 1870 was er niets
meer van over.
|
|
Wie
zijn bang voor boeken?
Niet alleen
totalitaire regimes zijn bang voor gedrukte woorden.
Lezers worden gepest op schoolpleinen en in kleedkamers, overheidskantoren
en gevangenissen. Vrijwel overal heeft de gemeenschap van lezers
een dubbelzinnige reputatie die een gevolg is van haar verworven
gezag en bespeurde macht. Iets in de relatie tussen een lezer
en een boek wordt erkend als wijs en vruchtbaar, maar lezen wordt
daarnaast gezien als hooghartig exclusief en buitensluitend, misschien
omdat het beeld van een individu met een boek in een hoek, dat
zich zo te zien niets aantrekt van de ongemakken van de wereld,
herinnert aan ontoegankelijke privacy en afzonderlijke geheime
actie.
Beheersing
van een Taalopstand
Britse
slavenhouders waren als de dood voor een 'geletterde zwarte bevolking',
die in boeken wel eens gevaarlijke revolutionaire denkbeelden
zouden kunnen vinden.
Ze realiseerden zich dat slaven, als ze de bijbel konden lezen,
in de Schrift opruiende gedachten van opstand en vrijheid zouden
kunnen vinden.
|
|
|
Use
it or lose it
Dit is de lijfspreuk van de neuropsychologen:
de delen van je hersenen die je niet meer gebruikt gaan sneller
achteruit dan de gebieden die je blijft stimuleren. Misschien
is lezen een middel om, op hogere leeftijd, de kans op dementie
te verkleinen. Uit post-mortem onderzoek van dementiepatiënten
is gebleken dat hersenen van patiënten die cognitief actiever
bleven, door onder meer lezen en schrijven, hun hersenen minder
beschadigden dan mensen die dat niet deden.
Als je veel
leest blijft je hersencapaciteit langer goed dan bij mensen die
hun hersenen passief gebruiken.
Als je per
dag een minuut of zes leest heb je bijvoorbeeld twee derde minder
stress.
Dat ontdekten onderzoekers van de Universiteit van Sussex
in 2009. Het werkt zelfs beter dan een rondje in het park te gaan
rennen of naar klassieke muziek te luisteren.
Volgens de wetenschappers is dat zo omdat je je voor lezen moet
concentreren en in een andere wereld terecht komt. Hierdoor vermindert
de spanning in je spieren en neemt je hartslag af. |
|
Lezen
kan je helpen je geheugen
te trainen
Lezen zorgt
ervoor dat je je beter kunt inleven
Tijdens het lezen van fictie bevind je je in het leven van de
hoofdpersonen. Je leert hoe de personages met anderen omgaan en
hoe ze redeneren doordat je hun gedachten en gevoelens kunt lezen.
In het kort: je gaat de wereld zien door hun ogen. Daardoor identificeer
je je meer met de hoofdpersonen.Onderzoekers
van de Universiteit van Buffalo hebben dit aangetoond door
studenten ofwel een passage van Twilight ofwel een van Harry Potter
te geven en vervolgens een computertest te doen. De eerste groep
identificeerde zich meer met vampiers, de tweede met tovenaars.
Ook twee Nederlandse onderzoekers hebben de invloed van fictie
op empathie gemeten. Een verhaal met meer emotionele verplaatsing
zorgde in hun studie voor meer empathie in een groep fictielezers.
Het lezen
van een tekst en daarover nadenken helpt om je concentratievermogen
te oefenen, waardoor je ook andere taken meer geconcentreerd kan
uitvoeren. Zelfs in de digitale warboel vandaag de dag is het
mogelijk je hersenen te trainen om snel te schakelen tussen meer
geconcentreerd lezen en minder geconcentreerd lezen. Je aandacht
houden bij een literaire tekst vereist de coördinatie van
meerdere complexe cognitieve functies, zeggen de wetenschappers
van de Stanford Universiteit.

|
|
Helpt
het lezen je sociale vaardigheden
te verbeteren?
Het is mogelijk, maar dan gaat het wel om de wat zwaardere literatuur,
en niet om pulpfictie. Het heeft direct effect, en na het lezen
van een hoofdstuk zou je al empathischer zijn en beter in staat
zijn om de emoties van anderen in te schatten. En ook interessant
is dat je helemaal niet van dit soort boeken hoeft te houden om
er een effect van te krijgen, vooropgesteld dat je het wel echt
met aandacht leest natuurlijk. Ik hoor het al, het is niet zo'n
goed boek, maar het is goed voor de omgang met je buren. Dat is
onderzocht en in het tijdschrift Science gepubliceerd.
Lezen van fictie maakt je toleranter en meer open tegenover andere
ideeën, dat vonden de onderzoekers van de Universiteit
van Toronto.
Door je in te leven in personages waar je het niet noodzakelijkerwijs
mee eens bent, open je je brein voor nieuwe ideeën en zienswijzen.
Ook vermindert het je behoefte aan zekerheid en vaste waarden.
Uit dit onderzoek bleek dat mensen die fictie lezen beter overweg
kunnen met onzekerheid dan mensen die non-fictie lezen.
Wat nu, is dat een aanbeveling om de waarheid uit de weg te gaan?
Opmerkelijk
is dat die onderzoekers meteen in klinkende munt voor je kunnen
uitrekenen welk voordeel je hebt als je als kind opgroeit met
lezen. Je verwerft een betere sociale status in je latere leven
dan de kinderen die weinig of niet lezen. Een Brits onderzoek
onder 17.000 mensen die opgroeiden in de jaren 50 wees uit
dat een niveau hoger in lezen op 7-jarige leeftijd een 5.000 pond
hoger salaris betekende op 42-jarige leeftijd. Het is niet duidelijk
geworden of deze verschillen direct door het lezen veroorzaakt
worden, of dat er in hogere milieus in het algemeen meer gelezen
wordt.
|
|
|
Woordenlijst
leesbaar
leesbeurt
leesbevordering
leesbibliotheek
leesblind
leesboek
leesbril
leeservaring
leesgedrag
leeshonger
leeslampje
leesles
leesmap
leesmethode
leesmoeder
leeslint
leeslijst
leesonderwijs
leesplezier
leesportefeuille
leesplankje
leesplezier
leessnelheid
leesstof
leestafel
leestekens
leestrommel
leesuurtje
leesvaardigheid
leesvoer
leeswijzer
leeszaal
|
|
Lezen
begint bij kijken
Alberto Manguel
was negen of tien jaar oud.
Het was een hete en vochtige zomer, in Buenos Aires, en hij was
op bezoek bij een schilderende tante in een koel atelier waar
het heerlijk naar terpentine en olie rook. In de kamer stonden
de doeken in het gelid tegen elkaar aan.
Manguels eigen boeken, zijn kinderboeken, waren allemaal geïllustreerd
'met plaatjes die het verhaal herhaalden of uitlegden'.
De beelden die hij die middag bij zijn tante zag, illustreerden
geen enkel verhaal. 'Die beelden stonden beslist op zichzelf,
en ze verleidden me tot lezen.'
Er zat voor hem niets anders op dan staren naar die beelden: het
koperen strand, het rode schip, de blauwe mast. 'Ik bleef maar
naar ze kijken. Ik ben ze nooit vergeten.'

Spiegels, schrijft Alberto Manguel, hadden in de Middeleeuwen
de bijbetekenis verworven van 'encyclopedieën'. Ze zijn in
staat alles te reflecteren, ze zijn 'een geslaagde metafoor voor
een verzameling kennis die de pretentie heeft allesomvattend te
zijn'.
Het lezen
van kunst is een allerindividueelste ervaring, de beelden worden
op een autobiografische manier beschreven, zoals die in het atelier
van Manguels schilderende tante. Zo heeft hij ook over het lezen
geschreven.
Beeld en betekenis weerspiegelen elkaar
in een spiegelpaleis.
Het is moeilijk onder woorden te brengen. 'Alle dingen zijn onuitsprekelijk
vermoeiend; het oog wordt niet verzadigd van zien, en het oor
wordt niet vervuld van horen.'
Alberto
Manguel, Uit: Een geschiedenis van het lezen
|
|
Boeken
lezen op een meisjeskostschool
Hoe
men in een deftige meisjeskostschool over het lezen van boeken
dacht vertelt het onderstaand fragment.
(...) Den
volgenden morgen, toen de geheele school bijeen was, en al de
klassen zich gereed maakten voor hare dagtaak, trad Miss Good
in het midden van de zaal, en vroeg, terwijl zij een net ingebonden
exemplaar van Jane Eyre of de Wees van Lowood in de
hand hield, aan wie dit boek behoorde.
Daar was een gefluister van verwondering, toen zij het kleine
boekje in de hoogte hield, want al de meisjes wisten zeer goed,
dat het gestreng verboden was dit boek te lezen.
Het kamermeisje, dat de schoolkamer van morgen aanveegde,
vond dit boek op den grond liggen, vervolgde de onderwijzeres;
het lag naast een lessenaar aan het hoofd van de zaal. Ik
zie, dat de naam er uitgesneden is, en kan daarom niet zien, wie
de eigenares is. Ik verzoek echter vriendelijk, dat het meisje,
aan wie het boek behoort, naar voren komt om haar eigendom terug
te nemen. Indien ik de minste poging zie om het te verbergen,
zal ik om twaalf uur de zaak in handen van Mevrouw Willis geven.
Attentie, meisjes! zeide Miss Good, geen gepraat,
als het u belieft. Versta ik goed, Miss Russell, dat Jane
Eyre aan u behoort?
Ja, Miss Good.
Waarom hadt ge het in uwen lessenaar; hebt ge er onder het
voorbereidingsuur uit gelezen?
Ja zeker.
Ge weet natuurlijk, dat ge tegen een van de gestrengste
regels van de school hebt gehandeld. In de eerste plaats mogen
er geen leesboeken in de lessenaars geborgen, of gedurende het
lessenuur gelezen worden, en ten tweede is het ten strengste verboden,
dat juist dit boek op Rustenburg gelezen wordt. Ge kendet deze
bepalingen, niet waar, Miss Russell?
Ja, Miss Good.
Ik moet het boek houden, en ge kunt weêr naar uwe
plaats gaan.
Dora maakte eene buiging, en hervatte haar afgebroken werk met
een schijnbaar onbewogen gelaat, indien het tegendeel niet werd
bewezen door den donkeren blos op hare zachte wangen. (...)
L.T.Meade,
Annie Forest, een verhaal van eene meisjeskostschool,.1901
|
|
|

Gaandeweg krijgen
letters een betekenis. Dat wil zeggen nadat ze eerst netjes op
goede volgorde geplakt zijn.

Aandoenlijk
is het om te merken
dat 24 lettertekens genoeg zijn om de hele wereld met alles erop
te beschrijven.

Anders is het als letters verkruimelen
in onduidelijke, typografisch vormgegeven,
wouden van taal zonder inhoud of noodzaak.

|
|

Aristoteles:
De functies van de hersenen (prent 15e eeuw)
In de middeleeuwen heerste verschil van mening over de plek waar
we onze zintuiglijke indrukken opgeslagen hebben. Waren dat aparte
kamertjes in je hersenen of kwamen ze samengelpakt (colligere)
allemaal in een vergaarbak, getiteld 'gezond verstand', ergens in
de hersens, terecht. Hoe ze dat zonder hersenscans konden vaststellen
is een wetenschappelijk wonder.

|
|

De Utman
Koran in de al-Hussein moskee
Kon
Mohammed lezen en schrijven?
Als je het
verhaal van de eerste ontmoeting van Mohammed met Djibriël,
de aartsengel Gabriël, letterlijk neemt, dan moet je aannemen
dat Mohammed nauwelijks kon lezen en schrijven, en misschien wel
helemaal niet.
Hij gaf zijn verkondiging mondeling door aan zijn volgelingen
en die schreven dat op. In 634 waren er al scholen waar kinderen
teksten uit het hoofd leerden die Mohammed had uitgesproken. Zij
moesten deze teksten voordragen.
Soap

Monniken lezen
een aflevering van een amusant blad uitgegeven door Pears Soap
waar veel mooie dames in voorkwamen.
Vanaf de late 19e eeuw, was Pears zeep beroemd om haar marketing.
Ze gebruikten hun product als een voorbeeld van de 'beschavende
missie " die ze hadden. De zeep staat voor vooruitgang. Mogelijk
is daar de 'Soap', als televisieserie, van afgeleid.
|
|
|
|
|
|
|
Lezen
Mijn boeken zijn meer
dan gebundeld papier
zoveel meer
dan een paar glazen inkt
op dood hout
het zijn stemmen
die nimmer
de stilte doorbreken
ruisende werelden,
plaatsen van rust
het zijn bomen
die weer zijn begonnen
te spreken
Ingmar Heytze
Uit: Alleen mijn kat applaudisseert (1989)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|